De grote tabaksbedrijven die in het westen een ‘rookvrije’ toekomst beloven, verleiden in Zuid-Amerika op grote schaal jongeren met sigaretten met zoete smaakjes. The Examination onthult hoe muziekfestivals, feesten en reclame worden gebruikt om jongeren aan de tabak te krijgen.

Door de webredactie 

Philip Morris International (PMI) en British American Tobacco (BAT), twee tabaksfirma’s die beweren een rookvrije en betere toekomst na te streven, zijn in Zuid-Amerika jongeren volop aan het verleiden met sigaretten met zoete smaakjes. Dit blijkt uit een groot onderzoek van The Examination in samenwerking met nieuwsplatforms Salud con lupa (Peru) en LaBot (Chili). De populairste vorm van die sigaretten met smaakjes is de kliksigaret, met een capsule in het filter die nadat die kapot is gedrukt de rooksmaak maskeert met een zoet smaakje.

In Chili, het land met het hoogste tabaksgebruik op het westelijk halfrond (rond de 30 procent), heeft nu bijna de helft van de sigaretten (42 procent) zoete smaakjes, terwijl dat in 2009 nog slechts 2 procent was. In Peru zijn de cijfers vergelijkbaar en in veel andere landen ligt het percentage zoete sigaretten nu rond de 20 procent. In Mexico gebruikt bijna de helft van de rokers tussen de 10 en 19 jaar kliksigaretten.

Tabak-gerelateerde ziektes zijn in Zuid-Amerika verantwoordelijk voor ongeveer 34 miljard dollar per jaar aan zorgkosten en leiden tot zo’n 250.000 doden per jaar in de regio, schrijft The Examination. Dale Mantey, hoogleraar Volksgezondheid aan de universiteit van Texas, zegt in een interview met het platform dat deze nieuwe smaakjes en flitsende verpakkingen simpelweg de volgende fase zijn in de tabaksmarketing gericht op tieners.

Marketing via festivals en clubs

Het onderzoek naar zoete smaakjes om kinderen en tieners doelbewust verslaafd mee te maken begon al in de jaren 70, blijkt uit documenten in handen van The Examination. Pas in 2007 kwam de kliksigaret met smaakcapsule op de markt. Vandaag de dag worden deze zoete sigaretten in Zuid-Amerika gepromoot via muziekfestivals, feesten in clubs en reclames die lijken op muziekvideo’s vol met aantrekkelijke modellen.

In Colombia werden kliksigaretten gepromoot op een van de grootste muziekevenementen in Zuid-Amerika, het Estereo Picnic muziekfestival met tienduizenden bezoekers. Jonge marketeers in kleurige outfits deelden er kliksigaretten uit. In Peru verkocht PMI veel kliksigaretten door tickets voor een populair dansfestival te verloten. Universiteiten zijn een gewild doelwit voor zogeheten ‘launch parties’, waar de lancering van een nieuwe kliksigaret wordt gevierd met drank en muziek.

Beloftes voor de bühne

Deze overduidelijk op jongeren en kinderen gerichte marketing, die al tientallen jaren teruggaat, staat in schril contrast met de uitspraken van tabaksbedrijven als PMI en BAT, die sinds 2016 claimen dat ze streven naar een ‘rookvrije toekomst’ waarin iedereen is gestopt met roken of is overgestapt naar alternatieve nicotineproducten. Ook zouden deze bedrijven zich aan strikte ethische richtlijnen houden waarin elke marketing gericht op jongeren of kinderen verboden is. Het zijn de beloftes van een vos die zegt geen kippen meer te zullen eten. Het is dan ook niet verassend dat PMI en BAT sinds 2016 bijna zestig nieuwe sigaretmerken met exotische smaakcapsules hebben geïntroduceerd in de Zuid-Amerikaanse markten, zoals blijkt uit overheidsgegevens, wetenschappelijk onderzoek en artikelen van The Examination.

Bij dit alles is het opmerkelijk dat PMI zelf toegeeft dat zoete smaakjes een belangrijke reden kunnen zijn voor jongeren om te beginnen met vapen en vorig jaar zelfs beperkingen op die smaakjes in het Verenigd Koninkrijk heeft toegejuicht om “bovenmatige populariteit onder jongeren in te perken”. De hoogste baas van PMI’s sigarettensectie en wereldwijde sigarettenmarketing, Werner Barth, benoemde vorig jaar tijdens een bijeenkomst met investeerders de kliksigaret nog als een van de laatste groeiende sectoren binnen de sigarettenmarkt.

Regulering van smaakjes

Volksgezondheidsexperts zeggen volgens The Examination unaniem dat het verbieden van smaakjes in sigaretten kan leiden tot een flinke reductie van het aantal minderjarige rokers. In twee Amerikaanse studies werd bijvoorbeeld een afname gezien van tussen de 17 en 43 procent. Hoewel sigaretten met smaakjes verboden of gereguleerd zijn in de EU, Canada en nog twintig andere landen, zijn alle pogingen om smaakjes in Zuid-Amerika te verbieden op niets uitgelopen.

In Chili heeft de tabaksindustrie er werkelijk alles aan gedaan om deze pogingen te saboteren. Gezondheidsfunctionarissen probeerden in 2011 de smaakjes aan banden te leggen nog voordat ze breed beschikbaar werden, maar dit verbod werd gedwarsboomd door de zogeheten controleur-generaal, met het juridische argument dat niet bewezen was dat deze smaakjes een schadelijk effect hadden op rokers.

Inmiddels is uit documenten in handen van The Examination gebleken dat deze Chileens controleur-generaal, Ramiro Mendoza Zúñiga, tot op de dag voordat hij in deze functie trad, werkte als advocaat voor British American Tobacco op reguleringsvraagstukken. BAT dreigde bij elke poging om de smaakjes te verbieden hun tabakfabrieken in het land te stoppen als zo’n wet werd aangenomen. Daarmee zouden duizenden banen verdwijnen, smokkel zou toenemen en de overheid zou tot wel 400 miljoen dollar per jaar mislopen, dreigde de tabaksfabrikant.

Het onderzoek van The Examination laat maar weer eens de twee gezichten van de tabaksindustrie zien: mooie woorden over een betere toekomst enerzijds en anderzijds kinderen verleiden met in vanille- of bananensmaak verhulde nicotine.