In Kamerdebatten ontvouwde staatssecretaris Karremans (VWS) de contouren van zijn antirookbeleid. Hij komt begin volgend jaar met een actieplan tegen het jeugd-vapen en wil preventie als een investering gaan zien.

Door de webredactie

In twee debatten met respectievelijk de Tweede en de Eerste Kamer heeft staatssecretaris Vincent Karremans (Preventie, Jeugd en Sport, VVD) de eerste contouren van zijn antirookbeleid uiteengezet. Hij komt begin volgend jaar met een anti-vape-actieplan, wil voor preventie een investeringsmodel opzetten, gaat kidsmarketing aanpakken en wil proberen om met bredere formuleringen in wetsteksten nieuwe nicotineproducten voor te zijn.

Karremans lijkt doordrongen van de urgentie van de vape-epidemie die zich ook in ons land heeft ontwikkeld. In debat met de Eerste Kamer over het wetsvoorstel Wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet, houdende regeling van nicotineproducten zonder tabak en nicotineapparaten op 24 september zei Karremans over de vapende jeugd: “Daar maak ik me grote zorgen over, echt hele grote zorgen. We zien dat het vape-gebruik enorm is toegenomen onder de jeugd.”

En in debat met de Tweede Kamer op 11 september over aanpassingen in de bevoegdheden van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zei Karremans, die om een statement over vapen was gevraagd: “Laat ik volstrekt helder zijn tegen de jeugd van Nederland: ga niet vapen, want het is hartstikke schadelijk. Doe het niet! Kies wat anders om te doen. Maar er ligt natuurlijk wel een taak voor de overheid om dat op te pakken.”

‘Bescherming jongeren is overheidstaak’

In de Eerste Kamer had VVD’er Karremans het in dat verband over een balans en een ‘fine line’ tussen individuele vrijheid en overheidsbemoeienis: “Aan de ene kant de keuzevrijheid laten aan individuele consumenten en aan de andere kant als overheid – ik vind dat daar een taak voor de overheid ligt – zorgen voor een gezonde generatie en de gezondheid beschermen, zeker de gezondheid van de jeugd, want daar worden keuzes niet in volle rationaliteit gemaakt. Jongeren zien dingen om zich heen en staan vaak niet stil bij de gevolgen van bepaalde acties of van het consumeren van zaken zoals vapes. Daar ligt dus een taak voor de overheid.”

Karremans ging ook in op het feit dat de coalitie in de komende jaren sterk gaat bezuinigen op preventie. Uit de VWS-begroting blijkt dat het preventiebudget vanaf 2026 zo ongeveer wordt gehalveerd. Maar Karremans blijft optimistisch en vertelde de Eerste Kamer dat hij niet iemand is die “gaat sikkeneuren over de middelen die ik nog over heb ten opzichte van een paar jaar geleden.” Met minder geld “moet ik kijken hoe dingen efficiënter kunnen, hoe we creatief kunnen zijn en hoe we andere wegen kunnen bewandelen die hetzelfde of een vergelijkbaar doel realiseren.”

Investeringsmodel voor preventie

Een van die creatieve benaderingen is dat Karremans met de bril van de ondernemer die hij ooit was voor hij de politiek inging naar preventie wil kijken als een investering in de toekomst. Voor preventie wil hij daarom een investeringsmodel gaan opzetten, waarin de kosten nu worden verbonden aan opbrengsten later. In de Eerste Kamer zei Karremans daarover: “We weten dat bepaalde investeringen later kosten besparen, maar omdat financieringsstromen vaak zo verkokerd zijn, weten we dat niet aan elkaar te verbinden, met als gevolg dat preventie eigenlijk een totaal geïsoleerde post is op de begroting van VWS.”

Wanneer hij met een plan daarvoor kan komen kon hij niet zeggen, maar de staatssecretaris beloofde de Kamer regelmatig over de voortgang op de hoogte te houden.

Actieplan tegen Illegale handel vapes

Verder komt Karremans begin volgend jaar dus met zijn anti-vape-actieplan, dat vooral gericht zal zijn op het tegengaan van de illegale handel in vapes. Want er bestaat al een verbod op verkoop van e-sigaretten aan jongeren en bovendien het verbod op smaakjes, dat op 1 januari van kracht is geworden. De facto komt dat ook al neer op een verbod op wegwerp-vapes, redeneert Karremans, want zonder die smaakjes heeft het gros van de jongeren geen interesse meer in de vapes. Toch onderzoekt hij op wens van de Kamer zo’n verbod nog wel en is hij daarover bijvoorbeeld in gesprek met zijn collega’s in België om de onderbouwing van het verbod dat daar is ingevoerd te horen.

RIVM onderzoekt Levia-sticks

Bij de behandeling van de regeling van nicotineproducten zonder tabak in de Eerste Kamer gaf Karremans ook aan dat hij bij een volgende wetswijziging bredere omschrijvingen wil gebruiken, die het mogelijk moeten maken de nicotine-industrie op voorhand de pas af te snijden. “We behandelen vandaag deze wetswijziging”, zei hij, “maar er komt alweer een nieuwe aan. Ik ben ook van plan om dit bij de volgende wat breder aan te vliegen. Dan kijken we of we een bredere kwalificatie kunnen kiezen, zodat je niet elke keer voor elk afzonderlijk product een nieuwe wetswijziging behandelt.”

Zo’n nieuw product waar recent ophef over ontstond is de Levia-stick van Philip Morris, een smeltsigaret zonder tabak, die door de besproken wetswijziging wel onder de Tabakswet zal gaan vallen, maar niet zonder meer verboden kan worden. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu krijgt binnenkort de opdracht om de gezondheidsrisico’s van dit product te onderzoeken. “Als eruit komt dat er een noodzaak is om dat inderdaad onder een bepaalde verbodsbepaling te hangen, anders dan alleen de regulering zoals we nu doen, ben ik van plan om dat ook breder op te zetten, zodat je niet bij elk apparaat wat de tabaksindustrie op de markt brengt, een debat hoeft te voeren”, aldus Karremans. Uit zijn woorden spreekt urgentie en daadkracht, maar zijn daden zullen uitwijzen wat hij daarvan waar kan maken.