Tabaksteelt zorgt wereldwijd voor ontbossing en milieuschade en toch is tabak niet opgenomen in de EU-ontbossingsrichtlijn die eind dit jaar van kracht wordt. Vreemd, vinden Finse wetenschappers, die pleiten om tabak uit te sluiten van vrijhandelsverdragen.

Door de webredactie

De Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) is het antitabaksverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), waarbij 183 landen zijn aangesloten. Sinds de invoering in 2005 zijn er allerlei afspraken gemaakt over onder andere reclame, rookvrije ruimtes en hogere accijnzen. In veel landen heeft dit geleid tot een dalend tabaksgebruik, minder blootstelling aan meeroken en lagere tabak-gerelateerde ziekte- en sterftecijfers. Maar ondanks de bemoedigende resultaten is het opvallend dat de maatregelen van de FCTC zich voornamelijk concentreren op een reductie van de vraag, en dat de aanbodzijde vrijwel buiten schot blijft.

Vrije handel in tabak

Illegale handel in tabaksproducten wordt weliswaar aangepakt, onder andere via het Protocol tot uitbanning van illegale handel in tabaksproducten van de WHO FCTC, maar verder kan tabak uit Afrika, het Caribisch gebied en de landen rond de Stille Zuidzee gewoon vrijelijk de Europese Unie binnenkomen. Vaak, dankzij allerlei handelsafspraken, zelfs zonder invoertarieven of quota. In een blogpost op de website van Tobacco Control pleiten drie Finse medische wetenschappers daarom voor een veel strengere regulering van de internationale handel in tabak, die overigens nog steeds groeit. Het is hoog tijd, zo schrijven ze, dat de relatie tussen handel in tabak en volksgezondheid in de FCTC expliciet wordt benoemd en dat de mazen in wet- en regelgeving worden gedicht.

Tabaksteelt zorgt voor ontbossing

Zij wijzen daarbij onder andere op de EU-ontbossingsverordening, de EU Deforestation Regulation (EUDR), die eind december 2024 van kracht wordt. Met deze verordening wil de Europese Unie voorkomen dat producten op de Europese markt worden verhandeld die bijdragen aan ontbossing of bosdegradatie, of waarbij lokale sociale en milieuwetten worden omzeild. Van een hele reeks van producten moeten producenten en handelaren gaan aantonen dat dat niet het geval is.

De regel geldt straks voor rundvlees, cacao, koffie, palmolie, rubber, soja en hout, maar vreemd genoeg staat tabak niet op deze lijst. En dat terwijl voor het verbouwen van tabak jaarlijks 3,5 miljoen hectare landbouwgrond wordt gebruikt, waarvan bij 200.000 hectare sprake is van ontbossing. De verbouw van tabak is daarmee niet alleen schadelijk voor tabaksboeren en -gebruikers, het zorgt ook voor een jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen van omgerekend 84 megaton CO₂. Daarmee draagt de tabaksindustrie in belangrijke mate bij aan klimaatverandering, verspilling van grondstoffen en de achteruitgang van ecosystemen.

Tabaksteelt vertraagt duurzame ontwikkeling

Verder constateren de Finse wetenschappers dat de tabaksteelt het realiseren van zeker 9 van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties moeilijker maakt. Deze doelen zijn ontwikkeld in het kader van Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling, en moeten ervoor zorgen dat de wereld in 2030 voor iedereen een betere plek is. Zij pleiten er daarom voor dat tabak en tabaksproducten worden uitgesloten van vrijhandelsafspraken zoals die tussen allerlei individuele landen en handelsblokken zijn gemaakt. Voor individuele landen of zelfs regio’s kan dat lastig zijn, zeker gezien de machtige tabakslobby.

WHO en WTO samen tegen tabak

De Finnen zien daarom een belangrijke rol voor de WHO en de Wereldhandelsorganisatie. Die zouden nauw met elkaar moeten samenwerken om manieren te vinden om tabak uit te kunnen sluiten van vrijhandelsovereenkomsten. Daarmee zou niet alleen de gezondheid van huidige en toekomstige generaties beter worden beschermd, het zou ook de realisatie van de Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling een stuk dichterbij brengen.