Met een registratieplicht voor tabaksverkopers wil de overheid zicht houden op de ontwikkeling van het aantal verkooppunten. Maar volgens staatssecretaris Karremans (VWS) is het ‘realistisch’ dat niet alle verkooppunten zich zullen registreren.

Door de webredactie 

“Met een registratieplicht, indien deze goed wordt nageleefd, kan de NVWA beschikken over een actuele lijst van verkooppunten die in een dergelijke vorm van volledigheid op geen andere manier te verkrijgen is. Hierdoor wordt het aantal verkooppunten dat buiten beeld van de NVWA blijft geminimaliseerd. NVWA-inspecteurs zullen (minder) zelf op zoek hoeven gaan naar (nieuwe) verkooppunten. Dit maakt het toezicht zowel effectiever als efficiënter.”

Dat schrijft staatssecretaris Vincent Karremans (Preventie, VVD) in reactie op vragen vanuit de Tweede Kamer over het wetsvoorstel waarmee verkooppunten van tabak en aanverwante producten zich zullen moeten registreren. Maar de staatssecretaris erkent ook dat misschien niet alle verkooppunten aan de registratieplicht gehoor zullen geven. “Hoewel het realistisch is dat niet elk verkooppunt zich zal registreren, zeker verkooppunten die geneigd zijn zich ook niet aan andere maatregelen in de wet te houden, zal naar verwachting het overgrote deel van de verkooppunten zich wel registreren”, schrijft Karremans.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) krijgt echter geen extra middelen om op de registratieplicht toe te zien: “De NVWA heeft aangegeven dat voor het houden van toezicht op de naleving van de registratieplicht beperkte capaciteit beschikbaar is. Er is zowel bij de NVWA als op de begroting van VWS geen budget beschikbaar voor additionele handhavingscapaciteit.”

Niet geregistreerd, toch verkopen

Verkooppunten die zich niet registreren en betrapt worden, krijgen een boete, maar kunnen ondertussen wel tabaks- en aanverwante producten blijven verkopen. Dat is een belangrijk verschil met een vergunningplicht, waarbij een vergunning bij overtredingen ingetrokken kan worden. Maar Karremans ziet, net als zijn voorganger, voorlopig niets in een vergunningstelsel voor verkoop van tabak en aanverwante producten. Invoering waarbij alle bestaande zaken automatisch een vergunning zouden krijgen, betekent een belemmering voor nieuwe zaken. Anderzijds zou een stelsel waarbij iedereen bij invoering gelijke kansen krijgt een lange overgangstermijn vergen zodat bestaande zaken zich kunnen voorbereiden.

1.500 tabakszaken in 2032

De regering gaat er voorlopig van uit dat het ingezette beleid, waarbij in 2030 tankstations de tabak moeten opgeven en in 2032 ook de gemakszaken, zal leiden tot een situatie waarbij uiteindelijk zo’n 1.500 tabaksspeciaalzaken overblijven. Als het er toch meer worden, is een vergunningstelsel niet de enige optie voor nader beleid, stelt Karremans. “Er kan ook worden overgegaan tot een verdere aanscherping van de eisen die aan detaillisten worden gesteld om tabak te verkopen. Een dergelijke wijziging vraagt minder tijd dan het instellen van een vergunningstelsel.”

Aan de wettelijke regeling om tabaksverkoop per 2030 in tankstations en per 2032 in gemakszaken te verbieden wordt momenteel gewerkt. Na een internetconsultatie en advies van de Raad van State, kan het wetsvoorstel volgens de staatssecretaris naar verwachting begin 2025 naar de Tweede Kamer worden gestuurd.

Verkoop illegale e-sigaretten neemt toe

De registratieplicht voor tabaksverkopers is vooral bedoeld om zicht te houden op de ontwikkeling van het aantal verkooppunten, zodat besloten kan worden tot extra maatregelen als zich te veel nieuwe zaken vestigen. Tegelijk kan het de handhaving voor de NVWA vergemakkelijken. De registratieplicht had eigenlijk op 1 juli van dit jaar al moeten ingaan, tegelijk met het verkoopverbod van tabak in supermarkten, maar is uitgesteld tot 1 januari 2025. De registratie wordt jaarlijks geactualiseerd, een actualisatie per kwartaal zou, zo blijkt uit de antwoorden op de Kamervragen, de regeldruk voor tabakszaken te zeer vergroten.

Maar de illegale handel komt hiermee natuurlijk niet in beeld. “Verkopers die nu al moeilijk in beeld te brengen zijn, zoals op straat of via social media of winkels die willens en wetens illegaal onder de toonbank e-sigaretten met smaakjes verkopen, zullen door deze wetswijziging niet gemakkelijker in beeld komen”, schrijft Karremans. Hij schrijft ook: “De verkoop van illegale e-sigaretten via niet-reguliere verkoopkanalen lijkt toe te nemen”, maar dat er ook hiervoor geen geld beschikbaar is om de handhavingscapaciteit op te voeren. Wel blijkt uit de antwoorden dat de NVWA op dit moment onderzoekt wat de omvang van de illegale markt van e-sigaretten met smaakjes is.