Dat het Britse kabinet van premier Rishi Sunak in aanloop naar de verkiezingen het wetsvoorstel voor een generatiegebonden tabaksverbod heeft laten vallen, is het gevolg van juridische dreiging en lobbyactiviteiten van de tabaksindustrie, zo onthulden The Guardian en The Examination.

Door de webredactie

Het Verenigd Koninkrijk zou het eerste land worden dat een wet voor een generatiegebonden tabaksverbod zou invoeren, vastgelegd in de Tobacco & Vapes Bill. Het wetsvoorstel bevatte een verbod om tabaksproducten te verkopen aan personen geboren na 1 januari 2009, praktisch uit te voeren door elk jaar de leeftijdsgrens voor aankoop van tabak met een jaar te verhogen. De wet moest premier Rishi Sunak helpen een plekje in de Britse politieke geschiedenis te verwerven, zo schrijft The Guardian. In een recente toespraak zei Sunak nog dat de volgende generatie rookvrij zou opgroeien.

Maar nadat Sunak de parlementsverkiezingen had aangekondigd die morgen, 4 juli, worden gehouden, bleek het wetsvoorstel niet opgenomen in het ‘wash-up’ proces, waarbij een vertrekkende regering kiest welke beleidsmaatregelen nog een snelle behandeling krijgen en welke op de plank komen te liggen. Het generatiegebonden tabaksverbod is niet in het traject voor spoedbehandeling opgenomen, ondanks het feit dat parlementsleden in een eerste ronde vóór het wetsvoorstel hadden gestemd.

Offensief van tabaksbedrijven

The Guardian en The Examination, een nieuwsplatform dat onderzoek doet naar wereldwijde gezondheidsrisico’s, onthulden deze week dat Sunaks tabakswet onder lobbydruk van de tabaksindustrie is gesneuveld. Het onderzoek toont hoe de grootste sigarettenfabrikanten strijd voerden tegen het wetsvoorstel. De tegenwerking blijkt uit documenten die de twee media hebben verkregen met een beroep op de Britse variant van de Wet open overheid. De openbaargemaakte documenten laten zien hoe de vier grootste tabaksbedrijven ter wereld, Imperial Brands, British American Tobacco (BAT), Japan Tobacco International (JTI) en Philip Morris International (PMI), de regering hebben gedreigd met juridische stappen. Ook zijn de tabaksondernemingen een lobby gestart gericht op politici en hebben ze denktanks gefinancierd.

‘Tabaksfirma’s negeren is onwettig’

In februari schreven Imperial en BAT in een brief aan Victoria Atkins, minister van Volksgezondheid, dat het consultatieproces voorafgaand aan het wetsvoorstel ‘onwettig’ was omdat de visie van de industrie niet was meegenomen. Het ministerie antwoordde dat dit ook helemaal niet nodig was en verwees naar het FCTC-verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat door het VK is ondertekend en dat voorschrijft dat regeringen hun rookbeleid juist zonder de beïnvloeding door tabaksbedrijven moeten vaststellen.

Maar PMI en JTI stelden dat het verdrag interactie met tabaksbedrijven toestaat als dat ‘nodig’ is. Imperial, goed voor de helft van alle sigaretten die in het VK worden verkocht, sloot aan met een brief waarin werd gedreigd met juridische stappen waarbij het consultatieproces zou worden aangevochten. Imperial noemde BAT, JTI en PMI als belanghebbende partijen, waarmee zij het recht kregen om aan de zaak deel te nemen.

Wet spaart levens en levert miljarden op

Juristen van de regering wezen erop dat deze juridische acties zouden kunnen leiden tot ‘ontsporing’ van een wet die, volgens de minister, tienduizenden levens zou sparen en een besparing van miljarden ponden aan zorgkosten zou kunnen opleveren. Uiteindelijk heeft Imperial geen rechtszaak aangespannen, maar een woordvoerder verklaarde wel dat het bedrijf “de situatie blijft volgen terwijl we de wettelijke ontwikkelingen monitoren.”

Verzet ondanks ambities tabaksfirma’s

De dreigementen van de tabaksindustrie zijn ogenschijnlijk niet te rijmen met de publieke verklaringen van de tabaksbedrijven, waarin ze beweren de sigarettenverkoop te willen afbouwen. PMI beweert al langer dat het bedrijf rond 2030 zou willen stoppen met sigarettenverkoop in het VK. Het marketingverhaal van PMI – en inmiddels ook van andere tabaksfirma’s – is dat de traditionele sigaret plaats zal maken voor ‘minder schadelijke’ alternatieven als e-sigaretten en verhitte tabak. Ook nu verklaarde PMI tegenover The Guardian dat het “stellig gelooft in het afbouwen van sigaretten, ten voordele van de 6,4 miljoen volwassen rokers in het VK.”

Niettemin stelde het dochterbedrijf van PMI in het VK dat de tabaksgigant “het leeftijdsverkoopverbod zoals het is omschreven niet steunt”, en in plaats daarvan voor “verdere restricties” aan de traditionele tabakssigaretten pleit. PMI opperde dat de voorgestelde wet consumenten zou kunnen ‘verwarren’, omdat er ook restricties in zijn opgenomen aan sommige ‘rookvrije’ producten zoals vapes. BAT, dat voor een ‘rookvrije’ toekomst pleit, stelde voor om de leeftijd waarop mensen sigaretten mogen kopen te verhogen tot 21 jaar.

Lobby gericht op conservatieven

Terwijl de regering ondanks alle tegenwerking doorging met de plannen, besloten tabaksbedrijven een lobby te starten gericht op rechtse en libertaire parlementsleden van de Conservatieve Partij. “We zijn ervan overtuigd dat uitwisseling resulteert in beter beleid gebaseerd op informatie en daarom is het in het belang van alle relevante partijen”, zei JTI.

In januari, drie maanden nadat Sunak zijn tabakswet aankondigde, had parlementslid Giles Watling een ‘zakenlunch’ met JTI-medewerkers. Twee maanden later ging hij naar het jaarlijkse feest van het tabaksbedrijf in het British Museum in Londen. In mei stelde Watling een wetswijziging voor die betekende dat er een streep door Sunaks voorstellen zou gaan, om die te vervangen door een verhoging van de leeftijdsgrens naar 21 jaar.

Staatssecretaris gaat overstag

Een andere politicus die door de tabaksindustrie werd benaderd is Kemi Badenoch, staatssecretaris voor Ondernemingen en Handel. De Imported Tobacco Products Advisory Council, een brancheorganisatie van tabaksbedrijven, klaagde in maart tegenover haar over het “openlijk buitensluiten van de visie van de industrie bij het besluitvormingsproces.” De secretarisgeneraal van deze adviesraad, Tatiana Camacho, beschuldigde het ministerie van Volksgezondheid van “het innemen van een positie die lijkt in te gaan tegen de geest van samenwerking en inclusiviteit.”

Een maand later stemde Badenoch tegen de verbodsmaatregel, terwijl ze op X schreef: “Het beginsel van gelijkheid onder de wet is van fundamenteel belang (…) We mogen juridisch competente volwassenen niet op deze manier verschillend behandelen, waarbij mensen die een dag na elkaar geboren zijn permanent verschillende rechten zullen hebben.”

Op bierviltjes: ‘Sunak is een kinderoppas’

Twee conservatieve parlementsleden namen deel aan een lunch en receptie met drankjes georganiseerd door de rooklobbygroep Forest, enkele dagen voor de tabakswet op de plank werd gelegd. Tijdens het ‘Beat the Ban’-event (Versla het Verbod) in het Londense restaurant Boisdale, lagen er bierviltjes op tafel met daarop een afbeelding van Sunak als kinderoppas achter de wandelwagen, een verwijzing naar het verkoopverbod als maatregel van een ‘nanny state’, een betuttelende verzorgingsstaat.

De aanwezige Alexander Stafford, politiek assistent van minister Badenoch, vertelde dat hijzelf niet rookt, maar dat hij tegen het wetsvoorstel is als “liefhebber van vrijheid, liefhebber van keuzevrijheid en liefhebber van informatie.” Ook het conservatieve parlementslid Andrew Rosindell was aanwezig bij het event. Onder de tabakslobbyisten bevonden zich Camacho, van de adviesraad, en Richard Cleary, die in januari het ministerie van Badenoch verliet om voor Imperial te gaan werken.

De directeur van Forest, Simon Clark, zei dat de organisatie niet probeerde om de parlementsleden die deelnamen aan het event over te halen zich tegen de wet te keren, maar legde de positie van de lobbygroep in dit dossier wel uit tijdens een toespraak.

Tabaksindustrie financiert denktanks

De regering kwam ook onder druk te staan van rechtse denktanks, die tijdens het consultatieproces door de tabaksindustrie werden gefinancierd. In totaal waren er 307 reacties van indieners die banden hadden met de tabaksindustrie, zoals het Institute of Economic Affairs (IEA) en het Adam Smith Institute. Beide krijgen financiering van JTI, terwijl het IEA ook geld heeft ontvangen van Imperial en BAT.

BAT verklaarde: “We zijn er duidelijk over dat sigaretten ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, en de enige manier om deze risico’s te voorkomen is om niet met roken te beginnen dan wel te stoppen. Maar we geloven niet dat een generatiegebonden verkoopverbod de gewenste impact heeft, gezien de ernstige onbedoelde gevolgen die te verwachten zijn, zoals de moeilijk te managen leeftijdsverificatie en een toename in illegale handel.”

Labour belooft wet op te pakken

De Labour Party, die volgens de peilingen goede kans maakt de verkiezingen donderdag te winnen, heeft eind mei al aangekondigd dat het de Tobacco & Vapes Bill opnieuw zal indienen als ze eenmaal aan de macht is.

tags:  rookvrije generatie | verkoopverbod | imperial brands | BAT | PMI | JTI | Verenigd Koninkrijk | onderzoek | rechtszaak | tabakslobby | politiek | Wet Rookvrije Generatie