De Europese ministers van Volksgezondheid besloten op 21 juni tot nauwere samenwerking op het gebied van volksgezondheid en riepen de Europese Commissie op voorrang te blijven geven aan preventie. De ministers bespraken ook een Deens voorstel om een Europees smaakjesverbod voor e-sigaretten in te stellen.

Door de webredactie

De Europese ministers van Volksgezondheid hebben de Europese Commissie opgeroepen om in de aankomende termijn van vijf jaar gezondheid als een prioriteit te blijven behandelen. Tijdens de Europese Raad van afgelopen vrijdag namen de 27 ministers een verklaring over de Toekomst van de Europese Gezondheidsunie aan, waarin onder meer de noodzaak van preventie van niet-overdraagbare ziekten wordt benadrukt. Roken is daar nog altijd de belangrijkste oorzaak van.

Tegelijkertijd bespraken de ministers een voorstel van Denemarken namens 12 van de 27 EU-lidstaten om meer te doen om kinderen te beschermen tegen direct marketing en verkoop van tabak en nicotineproducten, met name via digitale platforms. Voor het voorstel, dat onder meer een verbod op smaakjes in e-sigaretten, een limiet aan nicotinegehalte en een verbod op bepaalde nicotineproducten omvat, was volgens de Belgische minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke, die de raad voorzat, veel steun al waren er ook enkele landen die zorgen uitten over de proportionaliteit ervan, schrijft Euractiv.

2,7 miljoen vermijdbare sterfgevallen

Betere Europese samenwerking op het gebied van volksgezondheid is een grote wens van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Uit een nieuw rapport blijkt namelijk dat er jaarlijks maar liefst 2,7 miljoen Europeanen overlijden (7.400 per dag) aan de gevolgen van roken, alcohol, slecht eten én luchtvervuiling. Dat is zo’n 4,5 keer de volledige populatie van Luxemburg. Tabak neemt het grootste gedeelte van het aantal doden voor zijn rekening: bijna 1,2 miljoen, 10 procent van alle Europese doden.

“We hebben te lang gedacht dat gezondheidsrisico’s voortkomen uit individuele keuzes”, zei Vandenbroucke volgens The Guardian bij de lancering van het WHO-rapport. “We moeten het als een systemisch probleem gaan herframen, waar beleid het op kan nemen tegen ‘hyperconsumptie-omgevingen’ en de marketing kan inperken, en we inmenging in beleidsvorming stoppen.”

Het rapport ‘Commercial determinants of noncommunicable diseases in de WHO European Region’ roept Europese overheden op om strengere wetgeving te implementeren voor producten die de gezondheid schaden. Denk aan beperking aan reclame voor deze producten, aan monopolistische bedrijfsvoering en aan het tegengaan van lobby. Daarbij moet in handelsovereenkomsten en economische wetgeving prioriteit worden gegeven aan de volksgezondheid.

Niet-overdraagbare ziekten tegengaan

Het WHO-rapport valt samen met de besluitvorming afgelopen vrijdag, 21 juni, van de Europese ministers van Volksgezondheid over de toekomst van Europese samenwerking op het gebied van gezondheidsbevordering. Op de puntenlijst waar de Europese Raad mee instemde staat onder meer dat de lidstaten zich gaan inzetten om de last van niet-overdraagbare ziekten te verminderen op een kosteneffectieve manier. “Niet-overdraagbare ziekten veroorzaken 90 procent van alle doden en zijn goed voor 77 procent van de Europese ziektelast”, staat in het nu bekrachtigde document, dat na uitgebreide beraadslagingen in een voorbereidende commissie tot stand kwam.

Tabaksgebruik is de grootste veroorzaker van niet-overdraagbare ziekten. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) meldt: “Roken verhoogt vooral het risico op allerlei vormen van kanker. Maar ook op andere ernstige aandoeningen, zoals longaandoeningen, hart- en vaatziekten, maagzweren en de ziekte van Crohn. Bovendien kan roken een ongunstig effect hebben op het verloop van een ziekte. Het versnelt bijvoorbeeld bij patiënten met multiple sclerose de overgang naar een volgende ziektefase.”

Meer aandacht voor preventie

De Europese lidstaten vinden dat niet-overdraagbare ziekten ‘holistisch’ bestreden moeten worden met de inzet van op wetenschappelijk bewijs gebaseerde methodes om de gezondheid te stimuleren en door in te zetten op preventie. Zo kunnen niet-overdraagbare ziekten met 70 procent worden teruggedrongen. Daartoe moeten ze Europese gezondheidsmaatregelen wel implementeren in nationale wetgeving.

Onderdeel van de gezonde toekomst van Europa is de implementatie van het Europe’s Beating Cancer Plan. Daarin staat onder meer dat er voor 2040 een rookvrije generatie moet komen. Daar zijn ook strengere maatregelen voor nodig, zoals het invoeren van een leeftijdsgebonden tabaksverbod, waarbij er aan mensen die na een bepaalde datum geboren worden geen tabak meer verkocht mag worden.

Levenslange verslaving en een vroege dood

Het Deense voorstel om kinderen beter te beschermen tegen tabaks- en andere nicotineproducten werd medeondertekend door Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen, Slovenië en Spanje. In het document stellen zij dat tabak ondanks alle inspanningen van overheden nog steeds de belangrijkste oorzaak van voortijdig sterven in de EU is. “Levenslange verslaving resulterend in een vroege dood is wat tabak zijn gebruikers biedt”, stellen de landen.

Maar nieuw onderzoek van de Deense Nationale Gezondheidsautoriteit laat zien dat nicotine niet alleen verslavend, maar ook schadelijk is, met name voor het jonge, zich ontwikkelende brein. Dat is extra verontrustend omdat er in de afgelopen jaren een groot aantal nieuwe nicotineproducten bij is gekomen die speciaal zijn gericht op kinderen en adolescenten. Veel lidstaten hebben al maatregelen genomen tegen deze producten, maar “tabaks- en nicotineproducten worden niet tegengehouden door grenzen en nationale maatregelen.” Daarom is er volgens de 12 landen ambitieus Europees beleid nodig om “kinderen en jongeren te beschermen tegen de schadelijke effecten van nicotine en producten die bovendien een opstap kunnen vormen naar tabaksproducten.”

Commissie werkt aan herziening van TPD

De 12 landen roepen de aankomende Europese Commissie op om snel met voorstellen te komen om de nieuwe nicotineproducten aan banden te leggen. Volgens Euractiv zei Vandenbroucke na afloop van de vergadering dat er erkend werd dat “er absoluut een herziening van het wettelijk kader moet komen om het vapen en andere nieuwe nicotineproducten aan te pakken.”

De huidige Europees Commissaris voor Volksgezondheid, Stella Kyriakides, erkende volgens Euractiv het gateway-effect van nicotine en zei dat de Commissie in het kader van de herziening van de Tabaksproductenrichtlijn (TPD) ook kijkt naar nieuwe tabaksproducten en andere alternatieven. Er wordt aan de herziening van de TPD gewerkt, verzekerde zij, maar een tijdlijn daarvoor kon zij niet geven.