Nog altijd ontduiken winkels het verbod op vape-smaakjes dat op 1 januari van kracht werd. Dat blijkt uit onderzoek door De Hofbar en NU.nl. De NVWA richt zich bij de handhaving van het verbod vooral op de distributeurs en producenten, waar ook overtredingen zijn geconstateerd. Intussen woekert de vape-epidemie voort en maken artsen zich grote zorgen over de gevolgen voor jongeren.

Door de webredactie

Nog altijd verkopen winkels e-sigaretten met zoete smaakjes. Het is heel gemakkelijk om eraan te komen. Het tv-programma De Hofbar van afgelopen dinsdag ging net als in januari undercover en bezocht enkele shops, waar vapes met smaakjes als aardbei, guave en kersen gewoon verkrijgbaar zijn. Binnen een uur had de undercover-redacteur tientallen vapes-met-smaakje gekocht. Het verbod (alleen tabakssmaak is nog toegestaan) dat op 1 januari inging, wordt ‘massaal’ ontdoken, constateert De Hofbar.

Los daarvan deed NU.nl onderzoek in het centrum van Amsterdam en stelde vast dat e-sigaretten met smaakjes zoals mango, cola en perzik ‘volop’ verkrijgbaar zijn. “De producten worden onder de toonbank verkocht in bijvoorbeeld souvenir- of avondwinkels, bij verkopers thuis en online”, schrijft NU.nl. Vaak moeten deze illegale vapes contant worden afgerekend. 

‘Sluw voorportaal’ van de tabaksindustrie

Presentator Rutger Castricum van De Hofbar trekt al langer aan de bel over de gevaren van vapes, die hij omschrijft als een “misdadige manier van de tabaksindustrie om nieuwe klantjes voor het leven aan zich te binden, sinds de overheid het roken van sigaretten steeds meer aan banden legt.” In De Hofbar legt hij uit dat 60 à 70 procent van de vapende jongeren overstapt op tabakssigaretten. De e-sigaret is een ‘sluw voorportaal’ van Big Tobacco, aldus Castricum. 

NVWA focust op grote vissen

In het programma confronteert Castricum staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op het Binnenhof met de bevindingen van het undercoveronderzoek. De bewindsman legt uit dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zich bij de handhaving richt op de ‘grote vissen’, namelijk de distributeurs, producenten en importeurs. Volgens de NVWA zelf zijn inmiddels 1,7 miljoen vapes met zoete smaakjes, met een marktwaarde van 12 miljoen euro, van de Nederlandse markt geweerd. Een bedrijf kreeg een dwangsom van 550.000 euro opgelegd. De NVWA onderzoekt ook nog andere bedrijven, waarbij het gaat over 1,9 miljoen vapes met een waarde van zo’n 14 miljoen euro.

Een aparte kinderautoriteit

Van Ooijen wijst erop dat het veel tijd kost om de winkels die de wet overtreden te verbaliseren en boetes uit te delen. Daarom pleit Wanda de Kanter via het burgerinitiatief Nicotinee voor een aparte kinderautoriteit om de NVWA bij de handhaving te ondersteunen. Staatssecretaris Van Ooijen voelt echter weinig voor zo’n instantie en verdedigt de focus op het controleren van de distributeurs, want daardoor ‘droogt’ de verkrijgbaarheid in de winkels uiteindelijk op. Maar dat gaat velen te langzaam.

Gelatineballetjes met smaak

De Hofbar ontdekte ook dat de nicotinebranche de mazen in de wet opzoekt en nu probeert om het smaakverbod te omzeilen met gelatineballetjes met zoete smaakjes die opgelost moeten worden in vape-vloeistof. Dit product zou niet onder de Tabaks- en rookwarenwet vallen, maar onder de Voedsel- en warenwet, en wel mogen. Staatssecretaris Van Ooijen zegt dat hij hiernaar zal kijken en als het nodig is deze maas in de wet zal dichten.

Intussen luiden artsen de noodklok omdat jongeren nog steeds massaal vapen. Vorige week nog riepen zij in een nieuwe campagne ouders op om hun kinderen te waarschuwen voor de gevaren van vapes. De artsen bezoeken ook scholen. De Kanter vertelt in De Hofbar dat in een klas met 16-jarigen alle leerlingen de hand opstaken op de vraag of ze wel eens vapen. Het percentage jongeren dat e-sigaretten gebruikt, is niet 20 à 30 procent, maar veel meer. “Het is een epidemie”, aldus De Kanter. 

Met klachten naar de arts

Ook melden zich jongeren met klachten door vapen bij de huisarts. Kinderlongarts Noor Rikkers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) noemt duizeligheid, misselijkheid en concentratieproblemen. Een enkele keer gaat het om luchtwegklachten die jongeren soms zelfs op de intensive care doen belanden, zegt ze in De Hofbar. Rikkers maakt zich verder grote zorgen over de ‘onzichtbare schade’ aan het brein van jongeren. Bovendien blijken vapers en rokers dezelfde DNA-schade aan hun mond te hebben. “Bij vapes met een smaakje is de DNA-schade het grootst en dat is precies wat onze kinderen het lekkerst vinden”, aldus Rikkers. Ze stelt daarom: “Vapen is niet gezonder dan roken.” Longarts Frank Borm van het LUMC wijst erop dat als het vapen niet vermindert het ‘zorginfarct’ alleen maar groter zal worden.

NVWA inspecteerde 195 winkels

De NVWA meldt dat in totaal 40 producenten, importeurs en distributeurs sinds de invoering zijn gecontroleerd op naleving van het verbod. Bij slechts 15 bedrijven “waren alle zaken op orde”. Bij drie bedrijven werd een last onder dwangsom (LOD) opgelegd. Naar twee bedrijven loopt een onderzoek. Ook onderzoekt de NVWA enkele meldingen van de douane.

Verder heeft de NVWA 195 winkels (supermarkten, tabaksspeciaalzaken, belwinkels en souvenirwinkels) geïnspecteerd. Een kleine driekwart daarvan houdt zich aan het verbod. De NVWA constateerde 48 keer een overtreding waarvoor een waarschuwing is gegeven en 7 keer een overtreding waarbij rapport is opgesteld. Sinds 8 maart kan de NVWA ook direct een boete opleggen. Boetes kunnen oplopen tot 4.500 euro per merk vapes, met een maximum van 22.500 euro aan boetes per keer.

Onlineverkoopverbod en social media

Onlineverkoop van alle vapes (en tabak) was al verboden. De NVWA meldt dat veel onlinewinkels al zijn gestopt met de verkoop. Als webshops zich niet aan het verbod houden, kunnen ze een boete krijgen. “Bij hardnekkige overtreders kijken we of we de websites uit de lucht kunnen halen”, aldus de NVWA.

De NVWA monitort ook sociale media. Als vapes worden aangeboden, wordt de platforms gevraagd deze te verwijderen. Tot nu toe zijn zo’n 950 posts op verkoopplatformen en sociale media verwijderd. “We zijn met de platforms in gesprek of ze zelf proactief advertenties voor verboden producten gaan verwijderen”, aldus de NVWA.

tags:  vape-hype | boete | handhaving | gifstoffen | longziekte | nicotineverslaving | #artsenslaanalarm | Wanda de Kanter | Hofbar | nvwa | smaakballetjes | smaakjesverbod