Oud-ambtenaar en expert omgevingsrecht Arie den Breejen stelt in een brief aan de Utrechtse gemeenteraad dat de gemeente ter bescherming van kinderen wel degelijk de verkoop van tabak kan beperken.

Door de webredactie

“Naar mijn mening bent u gewoon gerechtigd, en als het om minderjarigen gaat, misschien zelfs verplicht, tabaksverkoop verder aan banden te leggen”, schrijft expert in het omgevingsrecht Arie den Breejen in een brief aan de gemeente Utrecht. Hij reageert met zijn brief op het bericht dat de gemeente een tijdelijk verbod op de vestiging van tabaksspeciaalzaken heeft ingetrokken. Dat deed Utrecht nadat was gebleken dat een ondernemer met hulp van de brancheorganisatie NSO brutaalweg tegen het verbod was ingegaan en in de Twijnstraat een tabakswinkel had geopend.

Den Breejen werkte jarenlang als ambtenaar gespecialiseerd in omgevingsrecht bij het Rijk en provincies. Ook is hij sinds 2009 hoofdredacteur van Journaal Geluid, een vakblad over de beleidsmatige en juridische omgang met geluidhinder, en publicist over met name de regels voor allerlei veiligheids-, gezondheids- en milieuproblemen. Via zijn activiteiten, deels als ambtenaar, deels op persoonlijke titel, zijn onder meer regels gemaakt voor dodehoekspiegels op vrachtwagens en voor het ontgassen (lozen) van vaak kankerverwekkende stoffen van binnenvaartschepen.

Omgevingswet biedt mogelijkheden

In zijn brief aan de gemeenteraad, die Den Breejen op zijn LinkedIn-pagina publiceerde en die in kopie naar wethouder Eelco Eerenberg (Ruimtelijke Ordening, Volksgezondheid, D66) is gegaan, noemt hij de argumenten waarom de gemeente wel degelijk de mogelijkheid zou hebben om tabakszaken te weren.

De nieuwe Omgevingswet, die sinds 1 januari alle regelgeving die op dit vlak bestond heeft samengebracht in één wet, biedt daarvoor de aanknopingspunten, stelt Den Breejen. “De Omgevingswet heeft onder meer een evenwichtige toedeling van een functie (zoals een tabaksspeciaalzaak) aan een locatie als oogmerk. In het kader van die toedeling moet in ieder geval rekening worden gehouden met het belang van de gezondheid.”

Den Breejen voert vergelijkingen aan met de gedoogconstructie rond coffeeshops en bepalingen in de Alcoholwet om te beargumenteren dat gemeenten wel degelijk bevoegd zijn om eisen te stellen aan locaties van aanbieders van producten die de gezondheid kunnen schaden. In het geval van de coffeeshops heeft ook de Raad van State aangegeven dat afstandseisen ten opzichte van bijvoorbeeld scholen kunnen worden opgelegd met als doel “de zichtbaarheid van een coffeeshop voor scholieren” te verkleinen.

Gemeentewet kan ook gebruikt

Volgens Den Breejen biedt ook de Gemeentewet handvatten, namelijk omdat die de gemeente de bevoegdheid geeft “alle regels te stellen die zij in het belang van de gemeente nodig oordeelt”. Daarop gebaseerd geeft de gemeente Utrecht bijvoorbeeld voorrang aan marktkooplieden die maatschappelijk verantwoord ondernemen en dat gaat “dus ook over de gezondheid van mensen en hun kinderen”, aldus de briefschrijver.

Ten slotte gaat Den Breejen in op de Europese Dienstenrichtlijn, die volgens het kabinet ernstige procedurele belemmeringen opwerpt tegen verdergaande landelijke verkoopbeperkingen van tabak. Die belemmeringen relativeert Den Breejen. Beperkingen aan dienstverlening, zoals een vergunningstelsel of bijvoorbeeld locatiebeperking, zijn onder voorwaarden toegestaan. Daar moeten dan dwingende redenen voor zijn, zoals “de volksgezondheid, de bescherming van consumenten en het stedelijk milieu, daaronder begrepen de stedelijke ruimtelijke ordening.”

Kinderrechten gaan boven alles

Maar, stelt De Breejen, de Dienstenrichtlijn is niet van toepassing op grondrechten zoals het Verdrag inzake de rechten van het kind. “Op grond van het Kinderrechtenverdrag heeft ons land het recht van het kind op het genot van de grootst mogelijke mate van gezondheid te erkennen. Alle doeltreffende en passende maatregelen moeten in ons land worden genomen ‘teneinde traditionele gebruiken’ schadelijk voor de gezondheid van kinderen af te schaffen.”

Op basis van deze argumenten komt Den Breejen tot de conclusie dat Utrecht, maar dus ook andere gemeenten, ter bescherming van de gezondheid van minderjarigen tabaksverkoop kunnen beperken.