Diverse landen en steden ontwikkelen maatregelen om te zorgen dat jongeren niet met roken kunnen beginnen, waardoor het gebruik van tabaksproducten uiteindelijk verleden tijd wordt. STOP laat zien hoe de tabaksindustrie deze maatregelen tegenwerkt.

Door de webredactie

Wereldwijd beginnen de meeste mensen voor hun twintigste met roken. Maatregelen die voorkomen dat jonge mensen gaan roken, kunnen daarom ‘een significante impact’ hebben op het verminderen van tabaksgebruik, stelt STOP, de internationale antitabaksgroep die de handel en wandel van de industrie blootlegt. Tot die maatregelen behoren ook de ‘generationele eindspelstrategiëen’: het verbieden van tabaksverkoop aan personen die geboren zijn na een bepaald jaar. Met deze aanpak kunnen overheden een ‘tabaksvrije generatie’ creëren, aldus STOP.

De tabaksindustriewaakhond heeft een factsheet gepubliceerd met een kort overzicht van landen en steden die actie ondernemen, de argumenten waarmee de tabaksindustrie het beleid ondermijnt en met welke tegenargumenten men zich tegen de tabakslobby kan verweren.

Wetsvoorstellen in verschillende landen

Maleisië heeft voorgesteld om het gebruik en de verkoop van tabaksproducten en e-sigaretten te verbieden voor iedereen die na 1 januari 2007 is geboren. De maatregel was onderdeel van de Control of Tobacco Products and Smoking Bill 2022. Maar door de lobby van de tabaksindustrie is nu juist de generationele eindspelmaatregel geschrapt, aldus de voormalige minister van Volksgezondheid.

In Nieuw-Zeeland werd voorgesteld om de verkoop van tabaksproducten te verbieden aan mensen geboren na 1 januari 2009. Imperial Brands, British American Tobacco (BAT) en Japan Tobacco International hebben tijdens de consultatieperiode over het wetsvoorstel aangegeven dat ze tegen het voorgestelde beleid zijn. De nieuwe wet bevatte ook bepalingen om het nicotinegehalte van tabaksproducten te verlagen en het aantal tabaksverkopers te verminderen. De politieke partijen die een nieuwe regeringscoalitie vormen hebben het wetsvoorstel ingetrokken.

In het Verenigd Koninkrijk is het wachten op de volgende stappen in de procedure rond eenzelfde wetsvoorstel. Hoewel Philip Morris International (PMI) beweert voorstander van ‘een rookvrije toekomst’ te zijn, heeft het bedrijf gedreigd om de Britse regering voor de rechter te slepen over de voorgestelde wetgeving. Ook sprak het tabaksbedrijf met parlementariërs om te zorgen dat er geen eindspel voor verhitte-tabaksproducten komt.

Burgerinitiatief Nicotinee

Het burgerinitiatief Nicotinee voert in Nederland actie voor een verkoopverbod voor nicotine-houdende producten aan personen die na 1 januari 2012 zijn geboren. Deze maatregel gaat effect sorteren vanaf 2030, als kinderen die in 2012 zijn geboren 18 jaar worden en deze producten dan niet kunnen kopen. Op die manier ontstaat er een nicotinevrije generatie, aldus Nicotinee, een initiatief van ConsumentenClaim, Rookpreventie Jeugd, Gezondheidskloof.nl, longartsenvereniging NVALT en internistenvereniging NIV.

Het sluwe compromis

De tabaksindustrie slaat terug. Een van de tactieken om antirookmaatregelen tegen te gaan, is door een compromis voor te stellen dat de voorgestelde wetgeving afzwakt, aldus STOP. Als generationele eindspelmaatregelen worden geschrapt, zouden tabaksbedrijven in het VK zich niet verzetten tegen een verhoging van de leeftijd van 18 naar 21 jaar waarop iemand tabakswaar mag kopen en gebruiken, aldus een bron van de tabaksindustrie. STOP wijst erop dat voorstellen voor zwakkere regelgeving bedoeld zijn om het publiek af te leiden van mogelijk strengere maatregelen die de bevolking beter beschermen, maar de tabaksindustrie harder raken. “Het verhogen van de wettelijke rookleeftijd vertraagt alleen maar dat mensen verslaafd raken, terwijl generationele eindspelmaatregelen kunnen voorkomen dat niet-tabaksgebruikers ooit verslaafd raken”, aldus STOP.

In Nederland verzette de industrie zich ook niet tegen een verhoging van de leeftijdsgrens van 16 naar 18 jaar in de wetenschap dat de leeftijdsverificatie een wassen neus is.

Alarmerende berichten over illegale handel

Nog een argument dat de tabaksindustrie gebruikt zijn alarmerende berichten over het risico van smokkel als de verkoop wordt beperkt. In Maleisië verwezen tegenstanders van het voorgestelde antitabaksbeleid naar schattingen van de industrie over eventuele illegale handel. In het VK stelde het Institute of Economic Affairs, een denktank gelieerd aan de tabaksindustrie, dat het voor kinderen makkelijker wordt om aan goedkope sigaretten te komen, omdat de zwarte markt zich zal uitbreiden. Consumer Choice Center, een oorspronkelijk Amerikaanse libertaire lobbyorganisatie, noemde het antitabaksbeleid “een zegen voor gangsters en een verlies voor consumenten.”

STOP wijst erop dat illegale handel weliswaar een probleem is, maar dat de industrie de dreigende toename van smokkel vooral ook als argument gebruikt om tegen antitabaksmaatregelen, zoals belastingverhoging en neutrale verpakkingen, te ageren. “Tabaksbedrijven blijken ook de omvang van illegale handel te overschatten, vergeleken met onafhankelijke data”, stelt STOP.

Misleiding over invloed op tabaksaccijnzen

De tabaksindustrie bedient zich ook van potentieel misleidende informatie over tabaksaccijnzen. De Malaysian Vape Chamber of Commerce waarschuwde dat de staat door beleidsvoorstellen 1,2 miljard dollar aan accijnzen zou mislopen. De minister van Financiën van Nieuw-Zeeland stelde dat tabaksaccijnzen nodig waren om de lagere belasting op andere producten te compenseren. STOP legt uit dat het tegenargument is dat de kosten van roken hoger zijn dan de accijnzen opleveren. In Maleisië vallen de gederfde belastinginkomsten in het niet bij de 3,3 miljard dollar die aan de behandeling van tabak-gerelateerde ziekten wordt uitgegeven. In Nieuw-Zeeland zou de voorgestelde wetgeving voor een inkomensgroei van naar schatting 46 miljard NZ dollar (26 miljard euro) in 2050 zorgen.

In Nederland worden de maatschappelijke kosten van roken geschat op zo’n 30 miljard euro, het tienvoudige van de accijnsinkomsten.

Lobby voor een uitzondering voor e-sigaretten

De Malaysian Vapers Alliance, lid van de World Vapers’ Alliance, opgericht door het Consumer Choice Center en onder meer gefinancierd door BAT, heeft er bij de regering op aangedrongen om e-sigaretten uit te sluiten van het nieuwe eindespelbeleid. PMI heeft gelobbyd om te zorgen dat verhitte-tabaksproducten niet onder de eindspelmaatregelen vallen. STOP wijst erop dat de industrie er daarmee voor wil zorgen dat mensen potentieel verslaafd kunnen worden. “Een uitzondering voor e-sigaretten bij generationele eindspelmaatregelen kan ook zorgen voor een toename van het gebruik van e-sigaretten, dat een groeiende wereldwijde epidemie is”, stelt STOP.

Brookline als positief voorbeeld

Er zijn twee steden die wel maatregelen hebben genomen. In de Filipijnen besloot Balanga City in 2016 de verkoop van tabaksproducten te verbieden aan personen geboren na 1 januari 2000. Het beleid werd echter twee jaar later ingetrokken nadat de industrie rechtszaken had aangespannen. Ook de stad Brookline in de Amerikaanse staat Massachusetts heeft in 2021 een wet aangenomen die tabaksverkoop verbiedt aan mensen die na 1 januari 2000 zijn geboren. De wet werd ingevoerd in september 2021. Meteen spanden diverse tabaksverkopers een rechtszaak aan, maar vorige week oordeelde het hooggerechtshof van Massachusetts in het nadeel van de eisers. De wet blijft van kracht en opent de weg voor andere steden in de staat om het voorbeeld te volgen.

Teken het burgerinitiatief Nicotinee op nicotinee.nl

tags:  Wet Rookvrije Generatie | ziektekosten | accijns | smokkel | JTI | BAT | PMI | nicotinevrije generatie | Nicotinee | rookvrije generatie | eindspel tabak | STOP | tabakslobby