In november 1998 kwamen Amerikaanse tabaksbedrijven en 46 Amerikaanse staten een megaschikking overeen ter compensatie van de ziektekosten en economische verliezen als gevolg van het roken. Zolang tabak wordt verkocht, betaalt de industrie jaarlijks miljarden dollars aan de staten.

Door de webredactie

Het is 25 jaar geleden dat Amerikaanse overheden in rechtszaken tegen vier grote tabaksbedrijven tot de grootste schikkingsovereenkomst in de geschiedenis van de Verenigde Staten kwamen, zo memoreert Truth Initiative. Het Master Settlement Agreement dwong de tabaksindustrie tot het betalen van jaarlijks miljarden dollars, en legde sigarettenmarketing en beïnvloeding van wetenschappelijk onderzoek aan banden. Met het geld werd ook Truth Initiative opgericht, dat met antirookcampagnes zorgde voor minder – jonge – rokers en daarmee voor enorme besparingen. De strijd is echter nog niet gestreden.

Maar liefst 46 Amerikaanse Staten, Washington DC en vijf gebiedsdelen hadden tientallen rechtszaken aangespannen tegen Philip Morris, R.J. Reynolds, Brown & Williamson en Lorillard, plus hun handelsorganisaties. De overheden eisten miljarden dollars aan compensatie voor behandelkosten van ziekten veroorzaakt door het roken en voor de verliezen die de lokale economieën leden. Indertijd waren de jaarlijkse kosten al enorm: 81,9 miljard dollar aan productiviteitsverlies door sterfte bij volwassenen en 75,5 miljard aan ziektekosten, aldus data van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) van 1995 tot 1999.

Historische schikking

In november 1998 tekenden 46 Amerikaanse Staten het Master Settlement Agreement (MSA). Het doel was om het roken in de VS, met name onder jongeren, te verminderen. Het MSA dwong de tabaksbedrijven om elk jaar miljarden dollars te betalen ter compensatie van ziektekosten en economische verliezen. Het gaat om betalingen ‘in perpetuity’ – dus zolang de sigaretten van deze bij het MSA betrokken bedrijven in de VS worden verkocht, aldus de National Association of Attorneys General.

De overeenkomst betekende ook dat de tabaksindustrie beperkingen kreeg opgelegd bij marketing en promotie. Er kwam een verbod op: reclames gericht op jongeren onder de 18 jaar; cartoons in reclames; sponsoring van tabaksmerken vooral tijdens muziek-, sport- en andere evenementen waar veel jongeren op afkomen; het uitdelen van sigaretten en cadeautjes aan jongeren. Wat ook niet langer mocht: buitenreclames voor tabaksproducten zoals op billboards; sigarettenmerknamen op niet-tabaksproducten; betalen om sigaretten te tonen op tv, in films en videogames of tijdens liveoptredens (behalve als het ging om vertoningen in locaties voor volwassenen).

Miljoenen interne documenten

De overeenkomst dwong de tabaksindustrie ook om miljoenen interne documenten openbaar te maken. Het archief Truth Tobacco Industry Documents bevat 14 miljoen documenten van de tabaksindustrie over productie, marketing, adverteren, wetenschappelijk onderzoek en politieke activiteiten. Met deze documenten werd het onderzoek naar de handel en wandel van tabaksbedrijven versterkt, waardoor meer inzicht is verkregen in “de tactieken van de industrie om hun producten te vermarkten en het publiek te misleiden”, aldus Truth Initiative.

Maatregelen tegen beïnvloeden wetenschappers

Het MSA leidde ook tot maatregelen tegen de inmenging van de tabaksindustrie in wetenschappelijk onderzoek. Er kwam een verbod op overeenkomsten die onderzoek bemoeilijken. Ook werden er drie onderzoeksgroepen opgeheven die door de tabaksindustrie werden betaald en actief waren bij het onderuithalen van studies over de schadelijke effecten van tabak.

Dat wil niet zeggen dat alles nu geregeld is. Vorig jaar schreef Truth Initiative in American Journal of Public Health dat de industrie doorgaat met pogingen om de wetenschap te infiltreren, zoals met het sponsoren van edities van prestigieuze wetenschappelijke tijdschriften. In deze bladen wordt onderzoek gepubliceerd dat gesponsord wordt door de tabaksindustrie, naast onafhankelijk onderzoek over volksgezondheid. Zo was Phillip Morris International (PMI) de enige financier van de onderzoeksgroep Foundation for a Smoke-Free World, die in 2017 werd opgericht om het openbare debat te beïnvloeden en artikelen in gerenommeerde tijdschriften te publiceren. De fabrikant van de e-sigaret Juul sponsorde een gehele special van American Journal of Health Behavior om hun onderzoek te tonen.

Oprichting Truth Initiative

Het MSA voorzag ook in de oprichting van een nationale onafhankelijke stichting die zich zou toeleggen op voorlichting en onderzoek, gericht op het verminderen van tabaksgebruik door jongeren, sterfte en ziekte. In 1999 werd de American Legacy Foundation opgericht, die sinds 2015 Truth Initiative heet. De Truth-campagne heeft ertoe geleid dat miljoenen jongeren niet zijn gaan roken. Tussen 1998 en 2019 is het sigarettengebruik in de VS met meer dan de helft verminderd, aldus de National Association of Attorneys General (NAAG). NAAG stelt dat het regelmatig roken door scholieren op middelbare scholen daalde van 36,4 procent in piekjaar 1997 naar 6 procent in 2019. In 2023 gebruikte 6,6 procent van de leerlingen van middle schools (11-13 jaar) en 12,6 procent van de highschoolleerlingen (14-18 jaar) tabaksproducten (inclusief e-sigaretten en andere nicotinealternatieven), aldus de Centers for Disease Control and Prevention. Alleen al tussen 2014 en 2019 heeft de campagne geleid tot 3.072 miljard dollar minder zorgkosten en productiviteitsverlies, berekende Truth Initiative. Voor elke dollar die aan de campagne werd uitgegeven, werd 174 dollar in kosten bespaard.

Rechtszaak tegen Juul

Nog altijd worden er rechtszaken tegen de nicotine-industrie gevoerd. In de VS hebben 34 staten en gebiedsdelen een zaak aangespannen tegen Juul, dat deels eigendom is van tabaksgigant Altria. De Amerikaanse autoriteiten houden het bedrijf, dat zich met agressieve marketing voor e-sigaretten met een hoog nicotinegehalte richt op de jeugd, verantwoordelijk voor de vape-epidemie onder jongeren. Onlangs moest Juul 462 miljoen dollar betalen aan zes Amerikaanse staten en Washington DC. Het bedrijf kreeg ook beperkingen opgelegd voor marketing, verkoop en distributie. Bovendien bevat de schikking een oproep voor het financieren van voorlichtings- en stopprogramma’s voor jongeren.