In het kader van een bodemprocedure tegen het smaakverbod voor e-sigaretten eiste British American Tobacco een deskundigenonderzoek, dat werd toegewezen. Twee gedragswetenschappers moeten het wetenschappelijk bewijs over de rol van smaakjes in e-sigaretten gaan beoordelen.

Door de webredactie

De rechtbank Den Haag heeft een voorlopig deskundigenonderzoek gelast naar de wetenschappelijke onderbouwing van het smaakverbod voor e-sigaretten dat op 1 januari 2024 ingaat. Dat blijkt uit de uitspraak in een kort geding dat is aangespannen door British American Tobacco (BAT) en dochteronderneming Nicoventures (alternatieve nicotineproducten) versus de Staat. De rechtbank heeft beide partijen opdracht gegeven in overleg twee deskundigen aan te wijzen die het onderzoek moeten gaan uitvoeren. Ook moeten de partijen samen bepalen over welke vragen de deskundigen zich moeten buigen. Daarbij heeft de rechtbank wel enkele voorwaarden gesteld.

Het kort geding is onderdeel van een bodemprocedure die British American Tobacco op 14 april 2023 aanhangig heeft gemaakt, waarin het bedrijf vordert dat het smaakverbod onrechtmatig en onverbindend wordt verklaard. Op 16 augustus is in een tussenvonnis besloten dat hangende de procedure het smaakverbod niet zal worden opgeschort. De regeling die bepaalt dat alleen nog e-sigaretten met tabakssmaak mogen worden verkocht zal dus op 1 januari van kracht worden en vanaf dan ook worden gehandhaafd.

‘Onderzoek is niet goed geanalyseerd’

In het kort geding voerde BAT aan dat het smaakverbod niet zal leiden tot verbetering van de volksgezondheid en, sterker nog, juist de volksgezondheid zal schaden. Volgens BAT zullen minder rokers overstappen op de e-sigaret als daar geen smaakje meer in zit en huidige e-sigaretgebruikers zullen weer teruggrijpen naar de sigaret. Volgens BAT zijn rapporten en studies van onafhankelijke deskundigen onvoldoende meegewogen bij de beslissing de smaakjes te verbieden. Ook zou het wetenschappelijk onderzoek waar de Staat de regeling op heeft gebaseerd grotendeels niet onafhankelijk zijn geanalyseerd. “Om die reden verzoekt BAT om twee onafhankelijke deskundigen te benoemen om een duiding te geven aan het wetenschappelijk onderzoek dat beschikbaar is ten aanzien van de e-sigaret”, schrijft de rechtbank.

Twee hoofdvragen

In principe kan de rechter zo’n verzoek niet weigeren en dat deed hij dan ook niet. Wel stelde hij beperkingen aan de vragen die de deskundigen moeten onderzoeken. BAT had daarvoor een lange lijst met vragen voorgesteld. Die is door de rechtbank teruggebracht tot twee hoofdvragen:

1. Zetten de niet-tabakssmaken van de e-sigaret jongeren en/of volwassenen die geen conventionele tabaksproducten gebruiken ertoe aan om te beginnen met het roken en zo ja, in welke mate?
2. Spelen de niet-tabakssmaken van de e-sigaret een rol bij het helpen van volwassen rokers met het volledig overstappen op e-sigaretten en zo ja, in welke mate? Als deze vraag met ja beantwoord wordt, kunt u dan iets zeggen over de kans dat deze overstappers dan weer terugvallen op het roken van conventionele sigaretten en over de vraag in hoeverre deze overstappers nicotineverslaafd blijven?

Overleg over keuze wetenschappers

Om de omvang van het deskundigenbericht enigszins te beperken mogen beide partijen vijf onderzoeken voordragen die door de deskundigen kunnen worden beoordeeld. De deskundigen, die van de rechtbank een gedragswetenschappelijke expertise moeten hebben, mogen zelf ook nog relevante studies bij hun onderzoek betrekken.

De twee partijen in het geding moeten nu samen bepalen welke twee gedragswetenschappers het onderzoek zullen gaan doen. Als ze daar samen niet uitkomen, moeten beiden twee onderzoekers voorstellen waaruit de rechtbank dan een keuze maakt. Uiterlijk 8 november moet duidelijk worden of het onderlinge overleg resultaat heeft gehad. Anders hebben beide partijen tot 22 november om twee deskundigen van hun gading naar voren te schuiven.