Een commissie van het Europees Parlement vraagt om een overkoepelende strategie voor de bestrijding van niet-overdraagbare ziekten en meer aandacht voor preventie. Het afschermen van de invloed van de tabaksindustrie op het beleid is daarbij cruciaal.

Door de webredactie

Europarlementsleden roepen de Europese Commissie (EC) en de lidstaten op om het Kaderverdrag inzake Tabaksontmoediging van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO-FCTC) volledig te implementeren. De Europarlementariërs ondersteunen het streven van de Commissie om de Tabaksproductenrichtlijn en de Tabaksaccijnsrichtlijn te herzien en roepen de Commissie en de lidstaten daarbij op om maatregelen te nemen die rokers helpen te stoppen. Ook vragen ze om gehoor te geven aan de wetenschappelijke beoordelingen van de gezondheidsrisico’s van elektronische sigaretten, verhitte tabak en andere nieuwe tabaksproducten, “inclusief de risico’s van het gebruik van deze producten in vergelijking tot de consumptie van andere tabaksproducten”.

Dat staat te lezen in een conceptrapport over niet-overdraagbare ziekten (non-communicable diseases, afgekort NCDs) van de subcommissie Volksgezondheid van het Europees Parlement (EP). Het rapport werd opgesteld door rapporteur Erik Poulsen, lid van de Deense liberale partij Venstre, die deel uitmaakt van de liberale Renew Europe Group in het EP.

FCTC-verdrag is cruciaal

De aanbeveling om het WHO FCTC-verdrag volledig te implementeren is in dit verband cruciaal. Artikel 5.3 in dat verdrag moet voorkomen dat de tabaksindustrie nog invloed kan uitoefenen op het antitabaksbeleid. Dat betekent bijvoorbeeld dat bij de beoordeling van de risico’s van alternatieve nicotineproducten (e-sigaretten, verhitte tabak, snus), zoals die nu wordt aanbevolen, alleen onafhankelijke wetenschappelijke informatie moet worden gebruikt. Juist via gekochte wetenschappelijke onderzoeken probeert de tabaksindustrie twijfel te zaaien over bijvoorbeeld de schadelijkheid van e-sigaretten of de mate waarin e-sigaretten voor jongeren een opstap blijken te zijn naar het roken van traditionele sigaretten.

Dit voorjaar berispte de Europese Ombudsman de Europese Commissie vanwege gebrek aan transparantie over haar interacties met lobbyisten van de nicotine-industrie. Eerder had de Ombudsman al eens het belang van het FCTC-verdrag onderstreept. In het Europees Parlement, waar de Ombudsman niets over te zeggen heeft, is de lobby van de nicotine-industrie ook heel sterk.

Dat het rapport over NCDs aandringt op het stimuleren van investeringen in innovatie door de farmaceutische industrie en op publiek-private samenwerking om zulke innovaties te stimuleren, moet in dit licht ook met argusogen worden bekeken. De tabaksindustrie is zich al enige tijd actief aan het inkopen in de farmaceutische industrie. Dat betekent dat overheden en beleidsmakers zich goed rekenschap moeten geven van met wie ze in zee gaan, bijvoorbeeld in het geval van zulke publiek-private samenwerkingen.

1,6 miljoen doden door tabak

NCDs, ziekten die niet van mens op mens worden overgedragen, zijn verantwoordelijk voor 90 procent van alle sterfgevallen in de EU. Hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en chronische luchtwegaandoeningen (COPD) veroorzaken 68 procent van alle voortijdige sterfgevallen in de leeftijd tussen 30 en 69 jaar. Andere NCDs zijn mentale en neurologische aandoeningen, nierziekten, mondziekten, osteoporose, artritis en endometriose. In totaal kosten NCDs in Europa 115 miljard euro aan zorguitgaven, terwijl in 2018 in heel Europa de uitgaven voor preventie niet meer dan 2,8 procent van de totale zorguitgaven bedroegen.

De meeste NCDs worden veroorzaakt door vier te vermijden factoren: tabaksgebruik, een ongezond dieet, gebrek aan beweging en schadelijk alcoholgebruik. Het rapport stelt vast dat tabaksgebruik in 2019 in Europa 1,6 miljoen doden veroorzaakte en een hoog risico vormt voor de ontwikkeling van NCDs als kanker, hart- en vaatziekten en COPD. Het rapport pleit ervoor hoog-risicogroepen te identificeren en met gerichte gezondheidschecks NCDs vroegtijdig op te sporen.

Goede voorlichting is een andere aanbeveling en er wordt voorgesteld vijf EU NCD Partnerships op te zetten, gericht op respectievelijk kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen en kwetsbare groepen. Via deze partnerships zouden lidstaten en nationale autoriteiten met roadmaps en innovatieve voorstellen moeten komen voor effectieve en gerichte acties tegen NCDs. Via een Europees NCD Kenniscentrum moeten lidstaten best practices op dit gebied uit gaan wisselen.

Overkoepelende strategie voor NCDs

De Europese Unie heeft al verschillende programma’s voor de bestrijding van de niet-overdraagbare ziekten, te weten: ‘Healthier together – EU non-communicable diseases (NCD) initiative’, ‘Europe’s Beating Cancer Plan’, ‘EU4Health work programme’ en een bericht van de EC getiteld ‘A comprehensive approach to mental health’. Het rapport roept de Commissie nu op om op basis hiervan een overkoepelende strategie voor NCDs te ontwikkelen aangevuld met actieplannen voor specifieke niet-overdraagbare ziekten. Het volledig afschermen van de invloed van de industrie moet daarbij het eerste uitgangspunt zijn.