Als een meetmethode wordt gebruikt die het roken beter nabootst, blijkt dat alle merken filtersigaretten tot 17 keer meer teer, nicotine en koolmonoxide uitstoten dan tabaksbedrijven beweren, zo stelde het RIVM vast. Dat betekent dat alle sigaretten de wet overtreden en dus moeten worden aangepast. Staatssecretaris van Ooijen wil handhaven, maar er blijkt een juridische kink in de kabel te zitten.

Door de webredactie

Alle sigaretten zijn veel giftiger, kankerverwekkender en verslavender dan de tabaksindustrie ons doet geloven. Dat blijkt althans als de hoeveelheid gifstoffen wordt gemeten met een methode die het menselijk roken beter nabootst, de WHO Intense-methode. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) publiceerde op 4 juli een rapport waarin het alle op de Nederlandse markt verkrijgbare sigaretten volgens deze methode heeft getest en er is geen enkele sigaret die onder de wettelijk toegestane hoeveelheden blijft. De uitkomsten van de Intense-methode zijn vergeleken met de uitkomsten van de ISO-methode die nu nog wordt gebruikt om sigaretten te testen. “Voor teer zijn de hoeveelheden 1,7 tot 17 keer hoger. Voor nicotine gaat het om 1,2 tot 11 keer hoger en voor koolmonoxide om 2,0 tot 15 keer hoger”, schrijft het RIVM over die vergelijking. Vijf jaar geleden constateerde het instituut ook al dat sigaretten veel giftiger waren dan de tabaksbedrijven doen voorkomen.

Rechtszaak sjoemelsigaret

Het nieuwe onderzoek komt rechtstreeks voort uit de rechtszaak die Rookpreventie Jeugd (RPJ) tegen de staat voert over de ‘sjoemelsigaret’. De tabaksindustrie heeft namelijk in de filters en het papier van sigaretten gaatjes aangebracht waardoor lucht wordt aangezogen als ze doorgemeten worden met de wettelijk voorgeschreven ISO-methode. Bij deze methode zijn de gaatjes in de filters niet afgesloten en vermengt de daarlangs aangezogen schone lucht zich met de rook, waardoor de gemeten waarden binnen de wettelijke maxima vallen. Een roker houdt tijdens het roken de vingers (gedeeltelijk) op die gaatjes of sluit ze met de lippen af. De rook die de roker binnenkrijgt is dus minder verdund en bevat daarmee hogere concentraties gifstoffen. Met het aanbrengen van de gaatjes in het filter, sjoemelt de tabaksindustrie dus met de meetwaarden. Bovendien is de industrie betrokken geweest bij het maken van de richtlijnen voor de metingen.

RIVM beveelt Intense-methode aan

Bij de WHO Intense-methode worden de gaatjes afgeplakt en wordt er ook vaker en dieper aan de sigaret getrokken om beter na te kunnen bootsen wat rokers daadwerkelijk binnenkrijgen. Daarom vindt RPJ dat er via de WHO Intense-methode gemeten moet worden en dat de overheid bij de handhaving die methode moet gebruiken. Na een uitspraak van het Europees Hof van Justitie in deze zaak, stelde de rechtbank RPJ in het gelijk: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet van de rechtbank met een andere dan de ISO-methode gaan handhaven. Het RIVM onderstreept dat nu in zijn conclusie van het rapport: “Het RIVM vindt dat de WHO Intense-methode (WHO TobLabNet SOP 01) in de wet moet worden opgenomen.”

Staatssecretaris wil handhaven

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid, CU) zou dat ook willen, zodat hij daarna kan handhaven, zo blijkt uit de Kamerbrief van 6 december 2022 waarin hij bekendmaakte desondanks in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak. “De NVWA en ikzelf willen krachtig optreden tegen deze sigaretten en de producenten, importeurs en distributeurs die deze op de markt brengen,” schreef Van Ooijen. “Hiervoor is echter wel een stevige juridische basis nodig, zodat handhaving standhoudt en effect heeft.” Het hoger beroep, waar ook de vier grootste tabaksproducenten zich bij aansloten, diende op 8 juni jl. bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb).

Europese regelgeving maakt handhaving moeilijk

De landsadvocaat hield zich tijdens de zitting van dat hoger beroep nogal op de vlakte en nu blijkt waarom. Want met het onderzoek stuurde staatssecretaris Van Ooijen ook een advies van de landsadvocaat mee over de ruimte die Nederland heeft om een andere meetmethode te gaan gebruiken. En daarin luidt de conclusie dat die ruimte er op dit moment niet zou zijn, omdat aanpassing van de meetmethode is voorbehouden aan de Europese Commissie. De Commissie heeft daartoe echter nog geen aanstalten gemaakt, zo stelt de landsadvocaat vast.

In zijn brief van december schreef Van Ooijen de Kamer wel voornemens te zijn om “de resultaten van het TNCO-onderzoek van het RIVM met de Europese Commissie te delen, en opnieuw bij de Commissie te bepleiten een andere meetmethode voor te schrijven in de Europese tabaksproductenrichtlijn.”

‘Waarom meten en er dan niks mee doen?’

In een reactie zegt Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, niet goed te begrijpen dat de landsadvocaat zo stellig kan zijn in zijn bewering dat alleen de Europese Commissie bevoegd zou zijn om de meetmethode aan te passen, terwijl de hoogste EU-rechter anderhalf jaar geleden in onze zaak al bepaalde dat de bestaande meetmethode niet tegen burgers die om handhaving vragen mag worden gebruikt. “Als het gaat om het beschermen van de Volksgezondheid mag je als lidstaat gelukkig eenzijdig ingrijpen. We weten inmiddels dat herziening van de Tabaksproductenrichtlijn nog jaren op zich laat wachten. En het Europees Hof van Justitie heeft ons nota bene al gelijk gegeven met een uitspraak hoe de metingen moeten worden uitgevoerd. Je vraagt je dan ook af waarom VWS überhaupt nieuwe metingen heeft laten uitvoeren, om ze vervolgens in de prullenbak te gooien? Dit gaat over de (minimale) bescherming van rokers en dat is bij uitstek het terrein van het ministerie van Volksgezondheid.”

‘Hof van Justitie is duidelijk geweest’

Ook Phon van den Biesen, advocaat van RPJ, kan de redenering van de landsadvocaat en de staatssecretaris niet volgen. “Het Hof van Justitie heeft juist bepaald dat 1) het handhaven van de maximale emissiewaarden van sigaretten een plicht van onze overheid is in verband met het recht op gezondheid, 2) het meten van die waarden niet langer mag gebeuren met de ISO-methode, omdat die niet ordentelijk is gepubliceerd en de burger daar dus niet op normale wijze van kan kennisnemen en 3) elke meetmethode aan een viertal door het Hof opgesomde kenmerken moet voldoen. De staatssecretaris wacht nu wel het oordeel van de rechter af, maar dat is volledig ten onrechte want als de plicht tot handhaven bestaat is het aan de overheid te bepalen wie dat moet doen en met welke middelen; de rechter gaat daar niet over. Helaas pakt de staatsecretaris dus nog altijd niet door, omdat zijn adviseurs in een onjuiste interpretatie van het arrest van het Hof blijven hangen. Dat arrest dateert van 22 februari 2022 en die uitspraak wordt nu al anderhalf jaar niet ten uitvoer gelegd. Met gevolg dat sigaretten nog steeds een veelvoud van de hoeveelheid verslavend gif bevatten, zoals het RIVM nu heeft aangetoond.”

 

tags:  WHO Intense | RPJ | Europees Hof | ISO-methode | sjoemelsigaret | handhaving | volksgezondheid | bescherming | tnco | staatssecretaris | Wanda de Kanter | RIVM | rechtszaak