Medio juni werd duidelijk dat interne aandeelhouders bij Philip Morris International het afgelopen jaar zelf veel aandelen verkocht hebben. Financieel journalist René de Monchy verwacht nog geen massale leegloop, maar de druk op de industrie neemt langzamerhand toe.

Door Jeroen Kleijne

René de Monchy werkt al ruim twintig jaar als financieel-economisch journalist, onder andere voor BNR Nieuwsradio en Het Financieele Dagblad. Hij is oud-voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten en hoofdredacteur van enkele financiële vakbladen. In gesprek met TabakNee laat De Monchy zijn licht schijnen over de positie van de tabaksindustrie in de financiële wereld. “Uiteindelijk wordt beleggen in de tabaksindustrie steeds minder rendabel”, stelt hij. “De industrie is de stoomtrein van de toekomst.”

Bij Philip Morris verkopen veel ‘insiders’ hun eigen aandelen. Is dat een teken aan de wand?

“Dat is zeker verrassend. Veel beleggingsexperts en -adviseurs kijken toch naar de top van een bedrijf: investeren die zelf of verkopen ze juist? Zij hebben toch de beste informatie over hun eigen bedrijf, dus dat zegt wel iets. Dit past bij de trend dat tabaksbedrijven op de lange termijn onder druk komen te staan.”

Wordt er in Nederland nog steeds veel geld belegd in de tabaksindustrie?

“Dat is lastig in te schatten. Van particuliere beleggers is dat niet helemaal duidelijk. Als je kijkt naar de vijf grootste tabaksbedrijven zitten internationale investeerders als Blackrock, Vanguard en State Street daar stevig in. En de Nederlandse pensioenfondsen hebben weer geld zitten in die investeerders. Indirect zitten de pensioenfondsen dus zeker in die tabaksindustrie. Ik schat dat op maximaal 300 tot 400 miljoen euro – dat is echt een ‘wild guess’. Overigens lijkt mij dat wereldwijd bekeken een schijntje, gezien de vele miljarden in de sector.”

Verwacht u dat dit zal afnemen?

“Hoe je het ook wendt of keert: elk beperking van tabaksverkoop en -reclame heeft een effect. Langzamerhand wordt de industrie wereldwijd de duimschroeven aangedraaid. Het reclameverbod, verhoging van de leeftijdsgrens, minder plekken waar je mag roken; dat heeft allemaal invloed op de verkoopcijfers. Je kunt dat compenseren door prijsverhogingen, maar daar zit een grens aan. Je ziet al dat sommige bedrijven hun aandacht verleggen van tabak naar bijvoorbeeld voeding. Uiteindelijk wordt beleggen in de tabaksindustrie steeds minder rendabel, we zitten op de lange termijn bekeken denk ik naar de stoomtrein van de toekomst te kijken. Met advocaten en marketing kunnen ze het nog een flinke tijd uitzingen en er zijn nog wat groeimarkten in landen waar roken niet echt wordt aangepakt, maar verder wordt tabak steeds meer een nichemarkt.”

‘Als roken steeds minder aantrekkelijk wordt, reageren aandeelhouders daar echt wel op’

Hoe rendabel is beleggen in tabak nu nog?

“Op dit moment is het nog steeds lucratief. Aandelen in de tabaksindustrie hebben het de afgelopen honderd jaar bovengemiddeld goed gedaan, met een rendement van zo’n 20 procent – het gemiddelde rendement was zo’n 9 procent per jaar. Op den duur zal dat zeker minder worden. Opportunistische beleggers denken al gauw dat ze ergens anders meer kunnen halen. In Amerika zie je al de eerste tekenen van die beweging. Als roken steeds minder aantrekkelijk wordt, reageren aandeelhouders daar echt wel op.”

Welke consequenties heeft dat nu al voor de industrie?

“De productie volgt toch de weg van de minste weerstand, dus je ziet een voorzichtige verschuiving naar groeimarkten zoals in Azië. Of fabrikanten richten hun aandacht op nieuwe producten.”

Hoe kwetsbaar zijn tabaksbedrijven?

“Regelgeving kunnen ze wel vertragen met juridische procedures, maar de druk vanuit de maatschappij wordt sowieso steeds groter. De komende decennia zal de overheid het de industrie steeds moeilijker maken. Hun miljarden zullen ze inzetten om zichzelf zo lang mogelijk overeind te houden, maar uiteindelijk is dat uitstel van executie. Onkwetsbaar is de tabaksindustrie in mijn ogen zeker niet.”

In hoeverre spelen bij beleggingen de ESG-prestaties van bedrijven een rol? Met andere woorden: kijken beleggers ook naar maatschappelijk verantwoord ondernemen?

“ESG [milieu-, sociale en bestuurscriteria] staat nu eigenlijk nog in de kinderschoenen. Bedrijven zijn volop aan het aftasten over hoe ze moeten rapporteren over bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden en duurzaamheid. In dat vacuüm pakken sommige bedrijven in alle sectoren de kans om zich mooier voor te stellen dan ze zijn.”

Tabaksbedrijven doen dit ook al in hun ESG-rapporten. Heeft dat zin?

“Ik verwacht zeker niet dat dit zal leiden tot een groter marktaandeel, want ESG heeft weinig invloed op de ongezondheid van tabaksproducten. In de tabaksindustrie kunnen ze hooguit iets doen aan ESG bij de productie: het terugdringen van pesticiden en de sociale behandeling van tabaksboeren. Maar dat geldt minstens zo sterk voor de rest van de agrarische sector. Ik geloof echt niet dat de tabaksbedrijven die ESG-kaart kunnen spelen. Het punt is en blijft dat het gaat om de verkoop van een ongezond product en dat ze daar niet eerlijk over communiceren. Dat staat los van je duurzame, sociale karakter en goed bestuur.”

Ten slotte: zou u het redelijk vinden als tabaksbedrijven extra winstbelasting moeten betalen? Om daarmee een fonds te vullen voor preventiemaatregelen en hulp bij stoppen?

“Dat is een vooral een solidariteitsvraag. Vanuit liberaal-kapitalistisch perspectief zou je dit niet extra moeten belasten. Vanuit het verslavingsprincipe zou het goed zijn als die winst extra wordt afgeroomd en wordt ingezet voor de volksgezondheid. Daar valt wel wat voor te zeggen. Ik had zelf een vader die meerdere pakjes zonder filter per dag rookte. Het zou wel eerlijk zijn geweest als een deel van dat geld naar de zorg was gegaan, om het roken te ontmoedigen. Te meer daar de dividenden en de winsten van die bedrijven nog steeds heel hoog zijn.”