De Australische regering komt met nieuwe maatregelen tegen de nicotine-industrie om het roken te verminderen en een einde te maken aan het recreatief gebruik van e-sigaretten. De acties zijn vooral gericht op de bescherming van jongeren. Het pakket omvat een verbod op recreatief gebruik van e-sigaretten en stevige accijnsverhogingen voor sigaretten.

Door de webredactie

Terwijl Australië het percentage rokers de afgelopen decennia wist terug te dringen, is er “een nieuwe bedreiging voor de volksgezondheid”, zegt de Australische minister voor gezondheidszorg, Mark Butler. Dat nieuwe gevaar is de e-sigaret, waarvan het gebruik door jongeren de laatste tijd enorm is gestegen. Tijdens een toespraak op 2 mei voor de National Press Club in Canberra kondigde de minister strenge maatregelen aan om het roken van sigaretten verder terug te dringen en het vapen uit te roeien, met name onder jongeren. Met nieuwe wetgeving, betere handhaving en informatiecampagnes moet het, nu al illegale, recreatief gebruik (dus als genotsmiddel) van e-sigaretten worden uitgebannen.

E-sigaret alleen nog bij apotheken verkrijgbaar

Australië komt met een importstop voor e-sigaretten, behalve voor e-sigaretten die op doktersrecept worden verstrekt. De overheid zal de handhaving van het verkoopverbod van e-sigaretten bij verkooppunten zoals winkels en benzinestations intensiveren. E-sigaretten moeten alleen nog op doktersrecept bij apotheken verkrijgbaar zijn als hulpmiddel om het roken van tabakssigaretten te stoppen, zoals nu al wettelijk is voorgeschreven.

Alle wegwerpvarianten van e-sigaretten – die soms de hoeveelheid nicotine van wel 50 tabakssigaretten bevatten, voor extra afval zorgen en giftig zijn voor het milieu – worden verboden. De kwaliteitsstandaarden worden strenger, met restricties voor smaakjes, kleuren en nicotinegehaltes. “Geen bubblegum-smaken of pakjes met roze eenhoorns meer”, aldus Butler. E-sigaretten moeten verpakt worden als farmaceutische producten. Becky Freeman, gezondheidsexpert en universitair docent van de University of Sydney, verwelkomde in een artikel in The Guardian “het resolute plan van de Australische regering om een einde te maken aan de gemakkelijke toegang tot deze gevaarlijke en zeer verslavende e-sigaretten.” 

‘We zijn misleid’

Butler vertelde dat e-sigaretten aanvankelijk door de tabaksindustrie aan regeringen en burgers wereldwijd werden gepresenteerd als een ‘therapeutisch product’ om verstokte rokers te helpen stoppen, en dus niet als een product dat mensen gewoon vrij zouden gebruiken. Maar dat is het wel geworden. “Net zoals ze deden met roken, komt Big Tobacco met weer een verslavend product, wikkelde het in een glimmende verpakking en voegde zoete smaken toe om een nieuwe generatie van nicotineverslaafden te creëren”, stelde Butler. “We zijn misleid”, aldus de minister.

Vooral onder jongeren is de (wegwerp-)e-sigaret populair. Butler stelde dat 1 op de 6 Australische tieners (14-17 jaar) e-sigaretten heeft gebruikt. In de leeftijdsgroep 18-24 jaar ligt dat nog hoger: 1 op de 4 jongeren. Bij ouderen is dat slechts 1 op de 70 personen. “Vaping is het grootste gedragsprobleem op middelbare scholen geworden”, aldus Butler. Zelfs op basisscholen is het een wijdverbreid probleem aan het worden. Hij vertelde dat de noodlijn voor gevallen van vergiftiging door vapes in de Australische staat Victoria het afgelopen jaar 50 oproepen kreeg over kinderen jonger dan 4 jaar die ziek waren geworden door het binnenkrijgen of gebruik van een e-sigaret.

Bovendien blijkt dat jongeren die e-sigaretten gebruiken “driemaal vaker dan gebruikelijk met roken beginnen”, stelt Butler. Retorisch vroeg hij zich af of het ‘een verrassing’ is dat jongeren onder de 25 jaar de enige groep vormen waar roken toeneemt.

Schaamteloze marketing

De minister stelde dat de nieuwe maatregelen gericht zijn op de bedrijven. “Dit is een fenomeen gedreven door verkopers en ondernemingen”, aldus Butler in antwoord op vragen van de media. In zijn toespraak stelde hij dat het product bewust gericht is op kinderen, waarbij verkooppunten ‘opzettelijk’ nabij scholen worden opgezet en e-sigaretten tegelijk met ‘lollies en chocoladerepen’ worden verkocht. Hij beschreef hoe e-sigaretten eruitzien als markeerstiften, zodat kinderen deze kunnen verbergen in hun pennendoosjes en op school kunnen roken of vapen. “Dit is de meest schaamteloze marketing die ik heb gezien”, stelde hij. “Tieners en kinderen worden als prooi behandeld door een industrie die producten heeft ontworpen om in de smaak te vallen bij jonge mensen”, schrijft Freeman.

Zwakke plekken in het beleid

Op papier heeft Australië “krachtige regulering om jongeren te beschermen tegen vaping-producten”, stelt gezondheidsexpert Freeman in The Guardian. Alleen volwassenen kunnen met een recept van een arts legaal nicotine-bevattende e-sigaretten kopen. Er gelden echter ‘zeer zwakke beperkingen’ voor e-sigaretten die geen nicotine bevatten, waardoor importeurs en verkopers deze wel op de markt kunnen brengen. Nu blijkt dat e-sigaretten die wel nicotine bevatten, maar worden gepresenteerd als producten zonder deze verslavende stof, in grote hoeveelheden Australië binnenkomen, aldus Freeman. Er is sprake van een zwarte markt. En hoewel het helemaal verboden is e-sigaretten aan minderjarigen te verkopen, bleken ruim duizend tieners op de vraag of ze wisten waar ze vapes konden krijgen, te antwoorden dat het vrij gemakkelijk is om deze in winkels te kopen, stelde Butler. Freeman: “Het totale gebrek aan respect voor de volksgezondheid heeft geleid tot de vaping-crisis waar we nu mee worden geconfronteerd.” 

Doktersrecept

Butler stelde dat “therapeutisch gebruik van e-sigaretten onder de juiste omstandigheden” mogelijk moet blijven voor verstokte rokers die willen stoppen met roken, of voor ondersteuning aan mensen die juist door vapes verslaafd zijn geraakt aan nicotine. Maar het is moeilijk om aan een recept te komen. Slechts 1 op de 20 artsen mag e-sigaretten voorschrijven aan mensen die met behulp van vapes willen stoppen. Butler vindt dat alle artsen een recept moeten kunnen schrijven. Ook moet de overheid uitzoeken of er andere mogelijkheden zijn om e-sigaretten via de apotheek te krijgen. “Want een hele nieuwe generatie van Australiërs heeft steun nodig om te stoppen met hun nicotineverslaving”, aldus Butler. Freeman juicht de nieuwe maatregelen toe zodat e-sigaretten “alleen gebruikt worden door rokers die onder begeleiding van gezondheidsprofessionals proberen te stoppen.”

De Australische regering trekt 30 miljoen dollar uit voor programma’s die mensen helpen met stoppen met roken en vapen, en 63 miljoen voor een informatiecampagne die vooral gericht zal zijn op jonge mensen.

Pakje gaat ruim 30 euro kosten

De Australische regering verhoogt daarnaast de prijs van sigaretten verder om het roken te ontmoedigen. “We weten dat een duurdere sigaret een onaantrekkelijkere sigaret is”, aldus Butler. Een pakje sigaretten kost nu iets minder dan 40 Australische dollar (24,40 euro). Met een jaarlijkse prijsverhoging van 5 procent, komt de prijs over vier jaar uit op ongeveer 50 Australische dollar (30,50 euro), berekende de Financial Review.

Australië heeft succes geboekt bij het terugdringen van roken. In de jaren 80 rookte nog 40 procent van de mannen en 30 procent van de vrouwen, aldus de minister. Terwijl in 1995 nog 23,8 procent van de volwassenen rookte, was dat in 2011/12 gezakt naar 16,1 procent, en in 2017/18 verder afgenomen tot 13,8 procent, zo blijkt uit de National Tobacco Strategy 2023–2030. De vorderingen die met tabak zijn gemaakt, worden echter ondermijnd door de e-sigaret, stelde minister Butler.

Sterfte onder rokers

Momenteel is roken de hoofdoorzaak van te voorkomen sterfte en invaliditeit. In totaal stierven tussen 1960 en 2020 zo’n 1.280.000 Australiërs aan de gevolgen van roken. Alleen al in 2018 was het dodental bijna 20.500 mensen op een bevolking van 25 miljoen (ter vergelijking: Nederland telt een vergelijkbaar jaarlijks aantal tabaksdoden op een bevolking van 17,5 miljoen). Met het huidige tabaksbeleid wil de Australische regering bereiken dat in 2025 minder dan 10 procent van de volwassenen rookt, en in 2030 nog hoogstens 5 procent.

450 miljoen voor bescherming tegen schade door tabak

De prijsverhogingen voor sigaretten leveren de staat de komende vier jaar 3,3 miljard dollar (2 miljard euro) op. De Australische regering reserveert in de huidige begroting 737 miljoen dollar (445 miljoen euro) om maatregelen te financieren die Australiërs moeten beschermen tegen de schade door tabak en e-sigaretten. Ruim 260 miljoen dollar (155 miljoen euro) gaat naar een nieuw screeningprogramma voor longkanker gericht op het voorkomen van minstens 4.000 longkankerdoden.

Onder de oorspronkelijke bevolking van Australië is longkanker de grootste doodsoorzaak. Het aantal rokers in deze bevolkingsgroep is dan ook aanmerkelijk hoger: in 2018/19 rookte nog zo’n 37 procent van de mensen boven de 15 jaar, nauwelijks minder dan de 41 procent in 2012/13. Om hen beter te ondersteunen, besteedt de regering 240 miljoen dollar (145 miljoen euro) aan toegankelijke voorzieningen. Het speciale programma dat de oorspronkelijke bevolking helpt te stoppen met roken, zal zich ook richten op het stoppen met vapen.