Gemeenten krijgen 500 miljoen euro per jaar voor preventieprogramma’s, ook tegen tabak. Dat blijkt uit het nieuwe Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) tussen het ministerie, GGD GHOR, de zorgverzekeraars en gemeenten. Het rijk moet de verantwoordelijkheid voor primaire preventie echter niet afschuiven op de lokale overheid.

Door de webredactie

Uit de laatste voortgangsrapportage van het in 2018 gesloten Nationaal Preventieakkoord bleek dat veel tussentijdse doelen nog niet waren gehaald en dat het aantal rokers zelfs licht was gestegen. Dat betekent dat extra maatregelen nodig zijn om alle ambities in 2040 te kunnen halen. Het ministerie van VWS gaat daarom extra energie steken in preventie, belooft het Gezond en Actief Leven Akkoord. VWS subsidieert gemeentelijke preventieprogramma’s ter waarde van een half miljard euro per jaar. Eind 2024 moeten alle gemeenten een breed preventieprogramma hebben – anders moeten ze verantwoording afleggen aan de verantwoordelijke bewindslieden. “Het is niet vrijblijvend”, zegt staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, CU) op Skipr. “En ik ben politiek aanspreekbaar.”

Weinig concrete maatregelen tegen roken

Om het doel van een rookvrije generatie te halen, moeten gemeenten, VWS en de zorgverzekeraars volgens het akkoord extra inzetten op het terugdringen van roken. Erg concreet en ingrijpend zijn de plannen echter nog niet. Positief is dat het ministerie subsidie beschikbaar stelt voor een rokenaanpak in achterstandswijken tot en met 2025. En dat zorgverzekeraars er bij hun inkoop voor moeten zorgen dat stoppen met roken laagdrempelig beschikbaar is.

Over gemeenten zegt het akkoord dat zij de rookvrije generatie “met concrete doelen en activiteiten opnemen in een lokaal preventieakkoord of hun eigen Nota Gezondheidsbeleid.” Als voorbeelden worden dan genoemd het invoeren van rookvrije omgevingen en maatschappelijke organisaties stimuleren om rookvrij beleid te voeren. Dit zijn ontwikkelingen die eigenlijk al volop gaande zijn. Een meer effectieve maatregel als een vergunningstelsel voor tabaksverkoop blijft hier volledig buiten beschouwing.

Extra maatregelen ontbreken

De ondertekenaars van het GALA erkennen dat stimulering van gezond gedrag een gezamenlijk belang is en de overheid belooft waar mogelijk “effectieve landelijke maatregelen”. Het akkoord spreekt onder meer van “een breed pakket aan tabaksontmoedigingsmaatregelen”. Helaas blijft de accijnsverhoging op rookwaren nog steeds beperkt en wordt de vermindering van het aantal verkooppunten niet verder geconcretiseerd. De leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak verhogen naar 21 jaar is slechts onderwerp van een onderzoek. Om stoppen met roken te stimuleren, komt er nog wel een ‘Taskforce’ om meer rokers te motiveren een stoppoging te doen.

Doelen Nationaal Preventieakkoord

De doelen uit het Nationaal Preventieakkoord blijven verder ongewijzigd. De belangrijkste van deze 39 doelen voor 2040 zijn: 75 procent voldoet aan de beweegrichtlijn en 38 procent van de volwassenen heeft overgewicht (nu 50 procent). Kinderen en zwangeren roken helemaal niet meer en slechts 5 procent van de volwassenen rookt (nu nog 20 procent). Bovendien moet het aantal jongeren dat ooit heeft gedronken, zijn teruggedrongen van 45 naar 25 procent.

‘Schuif verantwoordelijkheid niet af op gemeenten’

In een reactie op het akkoord, zegt longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd: “Wat ik compleet mis in dit akkoord is de primaire preventie, dus het voorkomen dat mensen, en dan vooral kinderen, beginnen met ongezond gedrag. Het gaat in de afspraken over de inzet van buurtsportcoaches, het organiseren van wandelclubs, het tegengaan van eenzaamheid en valpreventie bij ouderen. Dat is zeker allemaal ook belangrijk, maar over het voorkomen dat jongeren beginnen met roken lees ik niks. We weten dat twee op de drie kinderen die één sigaret proberen dagelijkse rokers worden. En zolang rookwaren overal makkelijk te vinden zijn en ook financieel bereikbaar blijven, zullen jonge kinderen in de nicotineval trappen. Twintig of dertig jaar later moet minimaal de helft dat bekopen met ernstige ziekte of de dood. Het kabinet kan de verantwoordelijkheid hiervoor niet afschuiven op de lokale overheid. Forse, structurele accijnsverhogingen en een snellere afbouw van het aantal verkooppunten zijn essentieel.”