De NOS en andere media berichtten vorige week over het smaakjesverbod voor e-sigaretten, dat per 1 oktober 2023 effectief wordt. Maar, dat verbod zou toch op 1 januari al ingaan? Hoe zit dat? Het antwoord is dat het allebei waar is.

Door de webredactie

Twee weken geleden publiceerde het kabinet de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) met de wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met de regulering van smaken voor e-sigaretten. Daarin staat dat het besluit per 1 januari 2023 in werking treedt. Maar tegelijkertijd meldt de Nota van toelichting onder punt 10: ‘De beoogde datum van inwerkingtreding is 1 juli 2023’.

Dit besluit wordt verder uitgewerkt in de regeling die een week later werd gepubliceerd. Daarin is vastgelegd dat e-sigaretten met en zonder nicotine die op 31 december 2022 aan de dan geldende regels voldoen, nog tot 1 oktober 2023 in de handel mogen worden gebracht, onder twee voorwaarden. Ten eerste moeten die producten geproduceerd zijn of in het vrije verkeer zijn gebracht vóór 1 juli 2023 en ten tweede moeten ze op de dag van publicatie van het AMvB zijn aangemeld bij het daarvoor bestemde centrale loket van de EU, de common entry gate (EU-CEG).

Met andere woorden, de industrie mag alleen nog e-sigaretten en vloeistoffen die op 22 november 2022 al waren geregistreerd in de CEG en die op 31 december aan de wettelijke regels voldoen blijven produceren tot 1 juli 2023. Daarna heeft de detailhandel, uiteraard met inachtneming van alle geldende regels, nog drie maanden om de voorraad uit te verkopen. Per 1 oktober 2023 zijn de e-sigaretten (zowel de navulbare als de wegwerpvarianten of vapes) met smaakjes dan eindelijk verboden.

‘Zes maanden is rijkelijk lang’

Bestuursrechtadvocaat Rob IJsendijk verbaast zich over de lengte van de overgangsperiode: “Die zes maanden voor de industrie om haar voorraden uit te leveren, lijken mij rijkelijk lang als er geen productieverbod is. Ze gaan waarschijnlijk alles doen om de winkels helemaal vol te pompen.”

Ook longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, vindt de overgangsperiode erg lang: “Dit betekent dat de e-sigaretten en vapes met al die verleidelijke smaakjes dus nog bijna een jaar verkrijgbaar zullen zijn. En we weten ondertussen dat de naleving van de leeftijdsgrens niets voorstelt. Zelfs kinderen van 12 jaar kunnen ze ongehinderd kopen bij de Primera’s en andere tabak- en gemakszaken. Iedereen wist allang dat het smaakjesverbod eraan zat te komen, dus ik snap niet goed waarom de industrie toch nog zo’n lange periode krijgt om deze producten te verkopen. Het betekent simpelweg dat weer enkele tienduizenden kinderen in de val van de nicotine-industrie zullen trappen en tegen wil en dank verslaafd zullen raken.”

Alleen 16 smaakbepalende additieven

De regeling bepaalt dat e-sigaretten uiteindelijk alleen nog naar tabak mogen smaken. E-sigaretten en vloeistoffen met en zonder nicotine mogen alleen nog 16 voorgeschreven smaakbepalende additieven bevatten die al dan niet samen een tabakssmaak aan de damp geven. Op de verpakkingen mogen ook geen aanduidingen worden gebruikt die een andere dan tabakssmaak suggereren. Overigens werkt het kabinet ook aan een besluit waarmee e-sigaretten verplichte neutrale verpakkingen krijgen.

De 16 toe te laten stoffen om een tabakssmaak te maken zijn door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geselecteerd. Voor zo’n limitatieve lijst van additieven is gekozen om de handhaving te vergemakkelijken. Anders zouden controleurs steeds van elke e-sigaret moeten bepalen of die naar tabak of naar iets anders smaakt.

Uitdagingen voor handhaving

Toch zal de handhaving nog uitdagingen opleveren, schrijft staatsecretaris Maarten van Ooijen in de toelichtingen bij de AMvB en de regeling. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die de regeling moet handhaven, heeft bijvoorbeeld aangegeven dat niet valt uit te sluiten dat ook andere ingrediënten zoals dragervloeistoffen, conserveringsmiddelen of zuren die aan de vloeistoffen worden toegevoegd de smaak kunnen beïnvloeden. “De regering is zich ervan bewust dat dergelijke additieven mogelijk smaakbepalend kunnen zijn”, schrijft Van Ooijen, “maar ziet op dit moment geen noodzaak om ook deze ingrediënten te reguleren.” Wel is op advies van de NVWA in het besluit de mogelijkheid ingebouwd om in een later stadium alsnog nadere regels in de regeling op te nemen voor de samenstelling van vloeistoffen en de controle daarop.

Een andere mogelijkheid om de regels te omzeilen, bijvoorbeeld met gearomatiseerde losse opzetbare mondstukken, patronen of andere onderdelen van e-sigaretten is eveneens op advies van de NVWA in het besluit afgesneden. Geen enkel onderdeel van een e-sigaret mag straks andere dan de 16 aangewezen smaakbepalende additieven bevatten.

Wilt u helpen de nicotine-industrie de pas af te snijden? Teken dan nu het burgerinitiatief Nicotinee.nl voor een nicotinevrije generatie per 2030.