Door nalatigheid van de vape-industrie kwamen kankerverwekkende smaakstoffen terecht op een lijst van 23 stoffen die na het ingaan van het smaakjesverbod wel konden worden toegestaan. De Esigbond waarschuwde VWS, dat het RIVM om nieuw onderzoek vroeg, waardoor het smaakverbod met een halfjaar is uitgesteld. Staatssecretaris Van Ooijen ziet ondertussen geen probleem in (schriftelijk) contact met de vape-industrie.

Door de webredactie

Overal in de wereld neemt de populariteit van wegwerp-vapes (door de industrie ‘puffs’ genoemd) en elektronische sigaretten onder jongeren toe. In Australië daalde het aantal rokers, maar is het aantal dampers tussen de 16 en 24 jaar verdubbeld. Zowel Franse kranten als NRC berichtten over de enorme populariteit van de kleurige puffs onder Franse scholieren, voor wie dampen een ‘echt een levensstijl’ is geworden. En ook in Groot-Brittannië zijn de felgekleurde vape-pennen met zoete smaakjes ongekend populair, onder meer dankzij uitgekiende marketing via TikTok, meldt The Times.

In Nederland groeit de populariteit van de wegwerp-vapes bij jongeren even hard. “Onder jongeren is het al het geval dat e-sigaretten meer gebruikt worden dan gewone sigaretten”, zei Thomas Martinelli van het Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving (IVO) tegen NH Nieuws. En Het Parool constateerde dat nicotine bij jongeren een comeback maakt en dat roken, vapen en snussen ‘in’ is onder jongeren.

Kleurtjes en zoete smaken

Dat dit precies de bedoeling is van de nicotine-industrie valt af te leiden uit het uiterlijk van de wegwerp-vapes die zij op de markt brengt. De industrie probeert e-sigaretten te verkopen als een minder schadelijk alternatief voor rokers van traditionele sigaretten, maar het is duidelijk wie zij echt op de korrel heeft.

De felgekleurde staafjes hebben soms iets weg van fluorescerende marker-stiften, die daarom niet opvallen in een etui of tas van een scholier. “Dat maakt het voor schoolgaande jongeren een gemak om ze te verbergen voor ouders en leerkrachten”, constateerde de Vlaamse krant Het Laatse Nieuws. De kleuren en ruime keuze aan zoete smaken (mango, cola, aardbeienijs, fuji-appel-nectarine, kokos-meloen en kiwi-passievrucht, om er een paar te noemen) zijn duidelijk gericht op jongeren, zegt kankerpreventie-expert Veerle Maes van Kom Op Tegen Kanker in de krant: “Een 50-jarige man die wil stoppen met roken gaat geen paarse e-sigaret kiezen met een bubblegumsmaak.”

Smaakjesverbod vertraagd

Niet verwonderlijk dus dat de Nederlandse regering besloot tot het verbieden van al die exotische smaakjes in e-sigaretten. Die mogen straks alleen nog naar tabak smaken. In april sprak Thomas Martinelli van het IVO in NH Nieuws nog de verwachting uit dat het gebruik van de vape-pennen daardoor enorm zal afnemen. “Het gebruik zal verminderen, want de smaak is inderdaad iets wat de e-sigaret aantrekkelijk maakt”, zei hij. Een naamloze jongen de vapet denkt ook dat hij ermee zal stoppen als de smaakjes niet meer mogen.

Iedereen ging ervan uit dat dat verbod per 1 juli van dit jaar zou ingaan, zoals de regering zelf in mei vorig jaar bekendmaakte. Maar vorige week berichtte RTL Nieuws dat het verbod met een halfjaar is uitgesteld. Dat was overigens al in februari bekend, toen staatssecretaris Van Ooijen (VWS) in antwoord op Kamervragen van Caroline van der Plas (BBB) zei dat de beoogde inwerkingtreding van de regeling 1 januari 2023 is. Inmiddels noemt de overheid op de eigen website helemaal geen datum voor de invoering meer.

Briefwisseling met staatssecretaris Van Ooijen

Het uitstel zou het gevolg zijn, stelde een woordvoerder van VWS tegenover RTL, van de ontdekking dat van de limitatieve lijst met 23 smaakstoffen waarmee een tabakssmaak kan worden gemaakt, die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) had opgesteld, sommige kankerverwekkend bleken te zijn. Dat kwam aan het licht na een waarschuwing van de Esigbond, zo meldt de brancheorganisatie van e-sigaretverkopers in reactie op het nieuws van RTL. In een brief uit januari aan de net nieuw aangestelde staatssecretaris Van Ooijen stuurde, schrijft de bond in november te hebben voorgesteld hierover in overleg te treden met het ministerie: “Wij hebben afgelopen november (zie bijlage 1) een beroep gedaan op uw Ministerie om voorafgaand aan het opstellen van de aangekondigde conceptregeling met ons in overleg te gaan. Helaas heeft deze afspraak nog niet plaatsgevonden.”

Eind maart reageerde Van Ooijen per brief. Daarin schrijft hij een voorgesteld kennismakingsgesprek met de Esigbond af te slaan “Met het oog op de gedeelde belangen van uw organisatie en die van de tabaksindustrie, geef ik de voorkeur aan schriftelijk contact, zodat alle communicatie opvraagbaar en toetsbaar is en schijn van beïnvloeding door de tabaksindustrie op het beleid te voorkomen.”

Artikel 5.3 FCTC geldt voor Big Nicotine

Kennelijk is er in de ogen van de staatssecretaris onderscheid tussen de tabaksindustrie en de e-sigarettenindustrie, waardoor contact met de laatste, zij het alleen schriftelijk, wel toegestaan zou zijn. Dat is een merkwaardig onderscheid, want in werkelijkheid is de vape-industrie simpelweg een verlengstuk van de tabaksindustrie, die het doet voorkomen dat zij via een streven naar ‘harm reduction’ het beste met de mensheid voorheeft. In werkelijkheid is sprake van één grote nicotine-industrie (Big Nicotine) die langs verschillende wegen zo veel mogelijk mensen zo jong mogelijk verslaafd probeert te maken aan nicotine. Artikel 5.3 van het Kaderverdrag inzake Tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over het onmogelijk maken van beleidsbeïnvloeding door de tabaksindustrie, is daarom net zo goed van toepassing op de lobby voor alternatieve rookwaren.

Onderzoek op basis van industrie-informatie

Ondertussen heeft de Esigbond zijn invloed wel degelijk gehad en voor elkaar gekregen dat het smaakjesverbod, waar de bond fel tegen protesteert, met een halfjaar is uitgesteld. Dat komt, nu die kleurige rookzuurstokjes net aan een opmars bezig zijn, de vape-branche natuurlijk goed uit. Wat is er gebeurd? Het RIVM laat weten dat bij het eerste onderzoek, waaruit de lijst met 23 tabakssmaakstoffen voortkwam, niet is gekeken naar toxiciteit van die stoffen. “In het eerste rapport was dit geen onderzoeksvraag, het ging om de smaakeigenschappen van de stoffen”, schrijft onderzoeker Reinskje Talhout van het instituut per e-mail. “Bij dit rapport zijn we uitgegaan van gegevens over alle producten die op dat moment in de EU-CEG-database stonden, door de fabrikanten aangeleverd. We hebben verder gewerkt met stoffen die in minstens 0,5% van de tabaksliquids gebruikt werden.”

Dat lijkt in tegenspraak met wat de Esigbond aanvoert, namelijk dat van twee stoffen op de lijst, isophorone en pyridine, bekend is dat ze kankerverwekkend kunnen zijn. “Deze stoffen worden overigens al heel lang niet meer gebruikt door de e-sigaretbranche”, aldus de bond.

Als dat zo is, dan blijkt dat de EU-CEG-database, waarin informatie wordt bijgehouden over ingrediënten, emissies en toxicologische eigenschappen van tabaksproducten en e-sigaretten, niet up-to-date is. Fabrikanten en distributeurs zijn sinds 2016 verplicht die informatie aan te leveren. In zijn brief aan de Esigbond schrijft staatssecretaris Van Ooijen daarover: “Uiteraard vind ik het zorgelijk dat in een substantieel aantal vloeistoffen dat geregistreerd staat voor de Nederlandse markt in EU-CEG, deze stoffen staan aangemeld als ingrediënt. U noemt in uw brief ook dat de gegevens in EU-CEG veelal niet (meer) correct zijn. Ook dat vind ik zorgelijk aangezien het hier om een wettelijke verplichting gaat.”

Nieuw onderzoek na waarschuwing Esigbond

Van Ooijen schrijft verder dat “mede op basis van uw brief is besloten het RIVM opdracht te geven een bureaustudie te laten uitvoeren naar de toxicologische eigenschappen van de stoffen die het RIVM heeft voorgesteld in het rapport.” De uitkomst van dat tweede RIVM-onderzoek was dat van 7 van de 23 smaakstoffen is vast te stellen dat die schadelijke gezondheidseffecten kunnen hebben. “Voor de overige 16 smaakstoffen is er niet genoeg informatie om de gezondheidseffecten te beoordelen”, schrijft het instituut. Dat kan tot twee conclusies leiden, stelt het RIVM. Of ook deze 16 stoffen worden uit voorzorg verboden, of ze worden toch toegestaan zodat de e-sigaret beschikbaar blijft voor rokers als hulpmiddel om te stoppen.

E-sigaretten zijn altijd schadelijk

Let wel, dit laatste onderzoek betreft louter de onderzochte smaakstoffen in e-sigaretten. De vloeistoffen die in e-sigaretten worden verdampt bevatten ook nog andere ingrediënten, waarvan ruimschoots is vastgesteld dat die de gezondheid negatief kunnen beïnvloeden. Vorige week nog publiceerde de Australische National Health and Medical Research Council (NHMRC) een nationaal advies over het gebruik van e-sigaretten op basis van het meest recente wetenschappelijke bewijsmateriaal. Dat advies stelt onomwonden dat de damp van e-sigaretten schadelijk kan zijn en dat er beperkt bewijs is dat e-sigaretten rokers effectief helpen bij het stoppen. De belangrijkste conclusies uit het advies luiden:

“- Alle gebruikers van e-sigaretten worden blootgesteld aan chemicaliën en gifstoffen die schade kunnen veroorzaken. Naast nicotine zijn er meer dan 200 chemicaliën in verband gebracht met e-liquids.
- E-sigaretten die nicotine bevatten, zijn verslavend en gebruikers die nog nooit hebben gerookt, zullen eerder gaan roken.
- E-sigaretten zijn geen bewezen veilige en effectieve hulpmiddelen om te stoppen met roken. Er zijn andere bewezen veilige en effectieve opties om rokers te helpen stoppen.”

Anne Kelso, CEO van NHMRC, vat het kernachtig samen: “Het ontwerp en de techniek van e-sigaretten blijft zich ontwikkelen, maar de methode is hetzelfde: e-sigaretten brengen schadelijke stoffen direct in de longen.”

tags:  kanker | vapen | smaakjesverbod | FCTC-verdrag | vape-industrie | smaakstoffen | nicotine | staatssecretaris | tabaksindustrie