Zwitserland gaat 13 februari stemmen over een reclameverbod op tabaksproducten. Het land heeft een van de meest flexibele wetgevingen als het over tabaksreclame gaat. De hoofdkantoren van de grote tabaksfabrikanten zijn er gevestigd en de industrie belobbyt de overheid sinds jaar en dag. 

Door de webredactie

In Zwitserland rookt een kwart van de bevolking (totaal 8 mln. inwoners), waaronder 100.000 Zwitsers in de leeftijd van 15 tot 19 jaar. Om roken minder verleidelijk te maken voor jongeren is er een initiatief gelanceerd door meerdere gezondheids- en jongerenorganisaties, waaronder de Swiss Medical Association, de Swiss Cancer League en de Swiss Society of Paediatrics and Addiction Switzerland. Met het voorstel moet er een verbod komen op alle reclame-uitingen rond tabaksproducten die op jongeren zijn gericht. In tijdschriften, folders en gerichte e-mails moet reclame voor volwassenen nog wel mogelijk zijn, zo staat in het initiatief. Meerdere politieke partijen, waaronder de Sociaaldemocratische Partij, de Groene Partij, de Groen-Liberale Partij en de Evangelische Volkspartij, steunen het initiatief. Op 13 februari zal het volk er in een referendum over stemmen.

Parlement wil reclameverbod afzwakken

Het Zwitserse parlement vindt de tekst van het initiatief te ver gaan en wil het afzwakken, zodat de economische belangen die het rond tabak ziet niet te veel in het geding komen. De overheid stelt een aangepaste Tabakswet voor waarin tabaksreclame in bioscopen en op billboards verboden wordt. Ook mogen tabaksfabrikanten geen gratis sigaretten meer uitdelen of evenementen sponsoren, maar er wordt wel ruimte gelaten om op festivals en op internet reclame te maken (mits die niet op minderjarigen gericht is). Ook mogen ze in kiosken en in kranten blijven adverteren. Daarmee blijft er een ruimere mogelijkheid bestaan om reclame te maken en is het maar de vraag of voorkomen kan worden dat jongeren de reclames te zien krijgen.

Rechtse partijen steunen de tabaksindustrie

Rechtse partijen, die samen een meerderheid in het parlement hebben, vinden dat de industrie reclame moet kunnen blijven maken. Zij redeneren dat tabak legaal geproduceerd en verkocht wordt en dat er daarom ook reclame mogelijk moet zijn. Thomas Burgherr van de Zwitserse Volkspartij zei over een algeheel tabaksreclameverbod tegen Swiss Info: “We vinden dat het een oneerlijke aanval op economische vrijheid is.”

Rechtse partijen lijken vaker gevoelig voor de belangen van de tabaksindustrie en plaatsen economische belangen ook vaker boven de volksgezondheid. “De tabaksindustrie vindt wereldwijd het beste aansluiting bij politieke partijen die zich liberaal noemen”, zei Stanford-professor Robert Proctor, dé autoriteit op het gebied van de geschiedenis van de tabaksindustrie, ooit in een interview met TabakNee. “Dat komt doordat het de industrie is gelukt om van een vrij leeg voorwerp als een gerold staafje dat je aansteekt, een product te maken dat wordt geassocieerd met seks, chocola, plezier en het vrije woord. Ze hebben de vrijheid van meningsuiting weten te koppelen aan roken. In de jaren 90 was het de tabaksindustrie die de Amerikaanse vlaggen, kopieën van de grondwet en pamfletten over de vrijheid van meningsuiting uitdeelde”, vervolgt hij. “Daarmee zijn politieke partijen die zich inzetten voor de vrijheid van meningsuiting gevoelig voor hun benadering geworden. Het is een ontzettend slimme zet. Als je er goed over nadenkt is roken juist een beperking van vrijheid, omdat het verslavend is en een verslaafde er dus alles aan moet doen om die verslaving in stand te houden. Het maakt je ziek en je kunt er uiteindelijk aan overlijden. Een grotere beperking van je vrijheid bestaat er niet.”

Zwitserland scoort laag op Tobacco Control Scale

Dat de Zwitserse regering in vergelijking met andere Europese landen zo’n coulante houding heeft tegenover de tabaksindustrie is niet verrassend. Op de laatste Tobacco Control Scale uit 2019, een ranglijst van Europese landen op basis van hoe streng ze zijn met antirookbeleid, staat Zwitserland op de 35^e en daarmee op de op één na laatste plaats, alleen Duitsland is nog minder streng. (Nederland staat op de 14^e plaats.) Zwitserland is ook het enige Europese land dat het FCTC-verdrag, het internationale antirookverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), wel heeft ondertekend, maar niet heeft geratificeerd. De regering voorkwam daarmee dat ze zich aan de bepalingen in het verdrag moest houden en bijvoorbeeld een reclameverbod moest invoeren.

Hoofdkantoren van tabaksmultinationals in Zwitserland

Zwitserland is niet alleen de plek waar de WHO en het FCTC-secretariaat (aanspreekpunt voor het antirookverdrag), zetelen, het herbergt ook de hoofdkantoren van de grote tabaksmultinationals. Philip Morris International (PMI) en Philip Morris Switserland zitten in Lausanne en de onderzoekafdeling van PMI is gevestigd in Neuchâtel. Japan Tobacco International zit in Genève en British American Tobacco heeft zijn Zwitserse kantoren en fabriek gevestigd in Boncourt. Allemaal belobbyen ze de overheid sinds jaar en dag. Ook is Zwitserland een belastingparadijs voor de tabaksfabrikanten.

Het comité van de verschillende gezondheids- en jongerenorganisaties is teleurgesteld over de houding van het parlement. Doordat adverteren mogelijk blijft, kunnen jongeren niet optimaal tegen reclame-uitingen beschermd worden. “Het belang van de tabaks- en reclame-industrie wordt boven het welzijn van kinderen en tieners geplaatst”, zegt het comité.