Uit een uitgebreid onderzoek van het Organized Crime and Corruption Reporting Project blijkt dat China Tobacco, ’s werelds grootste en toch onbekende tabaksproducent, zijn vleugels probeert uit te slaan om de internationale tabaksmarkt binnen te dringen. Chinese sigaretten worden daarbij wereldwijd gesmokkeld.

Door de webredactie

China Tobacco, voluit China National Tobacco Corporation (CNTC), is ’s werelds grootste tabaksproducent en goed voor 45 procent van de wereldwijde tabaksverkoop. Het overgrote deel wordt in eigen land verkocht – China is de grootste tabaksmarkt ter wereld. CNTC is in handen van de Chinese staat en het vierde grootste bedrijf van China. Het levert de overheid miljarden op, die ook nog eens, omdat er verder geen aandeelhouders zijn, geen openheid van zaken hoeft te geven of verantwoording hoeft af te leggen voor haar bedrijfsvoering.

Uit een uitgebreid, wereldwijd onderzoek van de journalisten van het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) blijkt dat CNTC uit een enorme kluwen dochterondernemingen bestaat en dat het sinds 2015 probeert wereldwijd voet aan de grond te krijgen. “Volgens de UN Comtrade database exporteert China tabaksproducten naar 125 landen op vijf continenten”, schrijft het OCCRP, “maar het is niet duidelijk waar die sigaretten dan aan de man worden gebracht.”

Zowel legaal als illegaal

Het onderzoek moet daar helderheid in brengen. CNTC blijkt zowel legale als illegale manieren te gebruiken om de wereld te veroveren. Het megabedrijf zet bijvoorbeeld een oude, door Big Tobacco in de jaren 80 en 90 gebruikte techniek in om op markten binnen te dringen waar het moeilijk voet aan de grond krijgt. Het laat zijn sigaretten via smokkelnetwerken op allerlei markten introduceren waardoor ze, doordat ze illegaal en goedkoop zijn, een publiek weten te vinden. Daarna probeert de fabrikant om de sigaretten via de overheid te legaliseren, zo meldt het OCCRP (die naast een hoofdartikel ook allerlei deelartikelen met zijn bevindingen heeft gemaakt).

Het merk Regina wordt bijvoorbeeld in CNTC’s enige fabriek op Europese grond, in Roemenië, gemaakt en legaal in Europa verkocht, vooral in belastingvrije winkels op vliegvelden (of ze ook in Nederland worden verkocht, is niet duidelijk). Maar de journalisten ontdekten ook een netwerk dat Regina’s Italië in smokkelde. De Italiaanse politie bleek telefoons te hebben afgetapt om bewijs te verzamelen tegen het criminele netwerk en de grootte ervan in beeld te krijgen. Een van de uiteindelijke verdachten blijkt ‘marketing executive’ bij de Roemeense tabaksfabriek, en dus in dienst van CNTC te zijn.

Conflictgebieden

Chinese sigaretten zijn in conflictgebieden als Syrië en Irak teruggevonden, en op doorvoer langs het Panamakanaal. Ook hebben journalisten gesmokkelde sigaretten die in Colombia en de Verenigde Staten zijn aangetroffen via een heel spoor aan lege vennootschappen terug kunnen leiden naar CNTC.

CNTC is daarnaast een steeds groter aandeel van de productie van tabaksplanten aan het overnemen. Eerst produceerde het veel in eigen land, maar inmiddels is 19 procent van de geëxporteerde tabaksplanten uit Brazilië bestemd voor CNTC. In Zimbabwe koopt het een derde van de totale tabaksproductie op.

Transparantie ontbreekt

Daartegenover staat dat niemand precies weet wat de verdere plannen van de CNTC zijn en of het zich aan gezondheidswetgevingen houden. China is ondertekenaar van het internationale antirookverdrag FCTC van de WHO, waardoor het zich heeft gecommitteerd aan het tegengaan van roken en het implementeren van regels om inmenging van de industrie te voorkomen. Ook heeft China het Protocol to Eliminate Illicit Trade in Tobacco Products ondertekend, waarmee het belooft zich in te spannen om illegale handel en smokkel in tabak tegen te gaan. Dat staat in schril contrast met het feit dat China zelf eigenaar is van CNTC, dat smokkel blijkt te gebruiken om meer tabak te kunnen verkopen.

Toename tabaksconsumptie

In een rapport uit 2017 concluderen onderzoekers Jennifer Fang, Kelley Lee en Nidhi Sejpal dat de overzeese uitbreiding van CNTC grote invloed op de volksgezondheid zal hebben. “De Chinese industrie heeft een enorm voordeel door haar enorme omvang, de zwakke regelgeving op de Chinese markt en een overheid die overzeese uitbreiding promoot”, schrijven ze. “Als het ze lukt zal dit leiden tot een toenemende internationale concurrentie op prijs, nieuwe producten en heftigere marketing, resulterend in een toename in tabaksconsumptie.”

De Belgische expert op het gebied van tabakssmokkel, Luk Joossens, zei tegen het OCCRP dat het hem en andere experts aan betrouwbare data ontbreekt om een beter beeld te krijgen van CNTC en zijn tabaksexport. Daardoor blijft er naar CNTC gekeken worden als een Chinese sigarettenfabrikant die voor de Chinese markt produceert. Joossens vindt dat CNTC naast de vier grote tabaksmultinationals, Philip Morris, British American Tobacco, Imperial Brands en Japan Tobacco International, gezet zou moeten worden. Joossens: “China zou dezelfde aandacht moeten krijgen die er naar de Grote Vier uitgaat.”