De Europese lobbywaakhond Corporate Europe Observatory en de European Public Health Alliance stellen dat de Europese Commissie in haar omgang met de tabaksindustrie het voorbeeld van Nederland moet volgen. De Nederlandse transparantie op dit vlak is in 2015 afgedwongen door Rookpreventie Jeugd.

Door de webredactie

Op basis van een scala aan Wob-verzoeken die Corporate Europe Observatory (CEO) en de European Public Health Alliance (EPHA) hebben gedaan bij acht departementen van de Europese Commissie die mogelijk met de tabaksindustrie te maken hebben gehad (van gezondheid tot milieu), blijkt dat de industrie zeven verschillende strategieën hanteert om nieuwe regelgeving die haar slecht uitkomt tegen te houden of te vertragen.

CEO en EPHA hebben de resultaten gepubliceerd in het rapport Targeting the European Commission: The 7 Lobbying Techniques of Big Tobacco. Voor dit onderzoek is niet alleen gekeken naar het contact dat de tabaksindustrie zelf met de Europese departementen in 2019 en 2020 heeft gehad, ook zijn de contacten onderzocht met andere organisaties die door de industrie zijn betaald, en met e-sigaretorganisaties, die financieel onafhankelijk van de tabaksindustrie zijn maar wel vaak dezelfde argumenten gebruiken.

Industrie zeer actief met lobby

De onderzoekers merkten dat de Europese Commissie zich nog niet goed aan de maatregelen uit het internationale antirookverdrag FCTC houdt. Uit het rapport blijkt dat de tabaksindustrie de laatste jaren zeer actief en ook succesvol is in het beïnvloeden van verschillende departementen van de Commissie via brieven, persoonlijke ontmoetingen en andere minder goed vastgelegde contacten. En dat vooral op het gebied van track & trace-systemen om illegale sigarettenstromen tegen te gaan, Europese handelsverdragen en belastingen (accijnzen). Dat doet ze met tactieken die ze al decennia toepast, maar die desondanks nog altijd effectief blijken te zijn.

Zeven lobbystrategieën

De zeven lobbystrategieën die de onderzoekers onderscheiden zijn:

• - Onwaarheden debiteren gebaseerd op eigen studies. Deze zijn vaak niet wetenschappelijk onderbouwd (niet peer-reviewed) en worden gebruikt om twijfel te zaaien over tabak-gerelateeerde zaken waar juist wetenschappelijke consensus over bestaat.
• - Als het niet lukt om nieuwe antirookmaatregelen tegen te houden, probeert de industrie die door middel van lobby zo lang mogelijk te vertragen.
• - De tabaksfirma’s spelen ook het slachtoffer. Zo laat de industrie voortdurend weten dat ze het slachtoffer is van tabakssmokkel, terwijl er bewijs is aangetroffen dat ze zelf meesmokkelt.
• - De tabaksindustrie komt in opstand tegen handhavers. Ze uit kritiek op degenen die hen moeten controleren of op de instanties die proberen de maatregelen uit het FCTC-verdrag te implementeren.
• - De tabaksindustrie probeert de hulp van landen in te roepen door bij hen te lobbyen om maatregelen in een Europees handelsverdrag op te nemen die hen goed uitkomen, maar die tegen het FCTC-verdrag ingaan.
• - Ook proberen tabaksbedrijven de aandacht te richten op alternatieve tabaksproducten, die bedoeld zouden zijn om rokers te helpen over te stappen op minder schadelijke producten. Deze producten zouden ze speciaal voor deze bestaande rokers ontwikkeld hebben, maar ze vertellen er niet bij dat de producten een heel nieuwe groep gebruikers aantrekken, inclusief jongeren.
• - Ten slotte speelt de industrie de Europese Commissie uit tegen de lidstaten door te stellen dat antirookmaatregelen nadelig kunnen zijn voor de handelspositie van bepaalde staten of dat ze door te veel uiteenlopende regels tussen landen problemen ondervinden op de markt.

Industrie richt zich nu op drie plannen

Volgens het rapport zijn er op dit moment drie belangrijke Europese richtlijnen en plannen waar de industrie invloed op uit probeert te oefenen. In de eerste plaats op de Tabaksaccijnsrichtlijn die herzien wordt en waarmee gepoogd wordt nieuwe, Europese accijnsafspraken te maken. Daarnaast zal ze zich ook storten op een nieuwe herziening van de Tabaksproductenrichtlijn, die binnenkort wordt verwacht, en zal ze proberen de maatregelen te frustreren die zijn aangekondigd in het Europees kankerbestrijdingsplan.

Nederland als voorbeeld

Om ervoor te zorgen dat de Europese Commissie beter bestand is tegen de lobbypogingen van de tabaksindustrie raden CEO en EPHA aan dat de Commissie proactief transparant wordt over de contacten die ze met de industrie heeft. Daarbij wordt het transparantieregister van Nederland als voorbeeld genoemd, dat in het leven is geroepen na een rechtszaak tegen de Staat aangespannen door Rookpreventie Jeugd. Sinds 2016 publiceert de overheid uit eigen beweging brieven, e-mails en samenvattingen van ontmoetingen en telefoongesprekken op de website van de rijksoverheid. Op die manier worden omslachtige en tijdrovende Wob-procedures voorkomen, en legt de staat rekenschap af van de contacten die ze met de industrie onderhoudt. Die contacten moeten minimaal zijn, zoals bepaald in artikel 5.3 van het door de Europese Unie en al haar lidstaten (inclusief Nederland) geratificeerde FCTC-verdrag.

Ambtenarenprotocol invoeren

Verder raden CEO en EPHA aan een duidelijk beleid op te stellen over hoe ambtenaren en vertegenwoordigers van de Europese Commissie met de industrie moeten omgaan. Hoewel niet genoemd in het rapport kan de Commissie Nederland ook hierbij als voorbeeld nemen. Na de rechtszaak van Rookpreventie Jeugd stelde staatssecretaris Van Rijn een protocol voor ambtenaren op waarin duidelijk wordt vermeld hoe zij met de industrie om moeten gaan.

Minder censuur

Ten slotte moet de Commissie een bredere interpretatie van ‘publiek belang’ hanteren. Te vaak censureert ze delen uit brieven en e-mails van de tabaksindustrie omdat die volgens de industrie concurrentiegevoelige informatie bevatten. Maar de volksgezondheid zou zwaarder moeten wegen dan de belangen van de industrie, waardoor er strenger naar die verzoeken tot censuur zou moeten worden gekeken.

Als de Europese Commissie met deze aanbevelingen aan de slag gaat, zal het aanzienlijk moeilijker worden voor de tabaksindustrie om antirookbeleid te frustreren, waardoor de volksgezondheid beter zal worden beschermd.