UPDATE 07-05-2021
Extra geld van het kabinet voor gezondheidsbevordering in coronatijd gaat naar overgewicht, bewegen en psychische gezondheid. Voor de noodzakelijke aanpak van rookverslaving is geen aandacht. “De waarheid wordt collectief weggemaakt”, reageert Wanda de Kanter.

Door de webredactie

Het kabinet stelde half februari 200 miljoen euro extra beschikbaar voor maatregelen ter ondersteuning van het mentale welzijn en de fysieke gezondheid van Nederlanders in deze coronatijd. Het steunpakket is gericht op sociaal en mentaal welzijn en leefstijl, in het bijzonder van jongeren en kwetsbare groepen. De extra steun moet op kortere termijn de negatieve gevolgen van de coronacrisis helpen dempen en structurele schade zo veel mogelijk voorkomen, aldus het kabinet.

In de aankondiging van het steunpakket stelt het kabinet dat genoeg bewegen en gezond leven extra belangrijk is in coronatijd. Het extra geld zal daarom via de gemeenten worden besteed aan “initiatieven als buurtsportcoaches en gezond eten en meer bewegen op school”. In een landelijke campagne gaat daar ook aandacht aan worden besteed. Stoppen met roken blijft echter onbenoemd en daarvoor is geen extra geld uitgetrokken.

Goede projectvoorstellen roken gepresenteerd

Terwijl roken juist ook een grote risicofactor is bij Covid-19, wat immers een luchtweginfectie is, zoals ook weer wordt benadrukt door medewerkers van het Trimbos-instituut in een recent artikel in Nature. Daarin ontkrachten zij de mythe dat roken bescherming zou bieden tegen Covid-19 en wijzen zij erop dat er juist groeiend bewijs is dat rokers slechtere verwachtingen hebben als ze eenmaal geïnfecteerd zijn. Het loont dus om juist nu te stoppen met roken. Maar de overheid richt al zijn pijlen op bewegen en het tegengaan van obesitas.

“Bij de eerste presentatie van de plannen over het flankerend beleid bij Covid-19 werd roken nog gepresenteerd als een onderwerp dat hoort bij gezonde leefstijl”, stelt Esther Croes, arts-epidemioloog bij het Trimbos-instituut. “Erg jammer dat de 200 miljoen euro voor welzijn nu geheel worden ingezet op overgewicht, bewegen, kwetsbare jeugd en psychische gezondheid.”

Initiatiefnota gezonde leefstijl

In het preventiedebat blijkt de blinde vlek voor tabak een algemene tekortkoming. In de Initiatiefnota over een gezonde leefstijl, die het Tweede Kamerlid Antje Diertens (D66) begin december 2020 indiende, wordt ook geen extra aandacht besteed aan roken. In de nota stelt Diertens maatregelen voor die mensen moeten helpen gezonder te eten en meer te bewegen. Want het merendeel van de mensen die in het ziekenhuis wordt opgenomen met corona heeft overgewicht of ernstig overgewicht (obesitas). “En mensen met overgewicht hebben vaak een minder goed functionerend immuunsysteem, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor het virus en er zieker van worden.”

Over roken schrijft Diertens in de inleiding: “Roken is verantwoordelijk voor de grootste ziektelast in Nederland. Ondanks het feit dat nog te veel jongeren starten met roken en er een omzetstijging was van tabak ten tijde van corona, komt de ambitie voor rookvrije generatie niet in deze nota voor, mede door het beleid dat al is ingezet.”

Zorg voor de toekomst

Half december hield het kabinet ook een internetconsultatie voor het discussiestuk ‘Zorg voor de Toekomst’. In haar reactie op het stuk schrijft Rookpreventie Jeugd: “Het is opvallend dat in een hoofdstuk dat wordt gewijd aan preventie het onderwerp tabak, roken en de preventie daarvan, slechts tweemaal terloops wordt genoemd.” En: “Dit kan en moet anders. Roken is niet een aan leefstijl gerelateerd fenomeen, maar een verslaving die het gevolg is van bewuste verleiding van jeugdigen door de tabaksindustrie. Het veroorzaakt een groot maar vermijdbaar beslag op de gezondheidszorg. En een overzicht van de maatregelen die nodig zijn om deze verslaving aan te pakken passen in een nota die een perspectief wil bieden voor een houdbare toekomst van de gezondheidszorg in Nederland.”

Esther Croes concludeert dan ook: “We moeten het risico voor rokers beter onder de aandacht brengen bij politici en beleidsmakers van alle ministeries.”

Kijk ook naar rookgeschiedenis

Longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, merkt al langer dat roken als risicofactor bij Covid-19 onbenoemd blijft. “Het is onbegrijpelijk dat noch het OMT, noch het RIVM iets zegt over het verhoogde risico voor rokers in deze coronacrisis. Het kabinet zegt er ook niets over. In ziekenhuizen wordt bij opname van Covid-patiënten alleen naar de Body Mass Index (BMI) gekeken. In de lijstjes met risicoparameters komt tabaksverslaving niet voor, zelfs COPD wordt niet genoemd. Slechts astma wordt als risicofactor aangemerkt.

“Over roken, laat staan over een rookgeschiedenis wordt mensen niets gevraagd. Ten onrechte. Van iedere nieuwe patiënt zou niet alleen de BMI moeten worden vastgesteld, maar ook het aantal pack years (PY), het aantal jaren dat iemand een pakje per dag heeft gerookt. Want als iemand een paar jaar geleden is gestopt na dertig of veertig jaar lang te hebben gerookt, is dat voor de behandeling van belang om te weten.” 

‘Wat een drama’

De Kanter kan er niet bij dat het kabinet nu geen extra aandacht en middelen aan rookstopbevordering besteedt: “200 miljoen euro voor preventie en daarvan gaat niets naar de behandeling van tabaksverslaving, die zoals we allen weten niet goed op orde is op dit moment. Wat een drama. Alle aandacht gaat naar obesitas, want dat is voor iedereen zichtbaar. Maar roken, dat zoals Diertens zegt verantwoordelijk is voor de grootste ziektelast in ons land, wordt helemaal niet genoemd. Zo wordt de waarheid, al dan niet onbewust, collectief weggemaakt. En de tabaksindustrie gaat ondertussen rustig door met nieuwe verslaafden maken.”

UPDATE 07-05-2021

Uit nieuw onderzoek blijkt wederom dat rokers een grotere kans lopen op een zwaarder ziekteverloop van Covid-19. Ook lopen rokers grotere kans om het coronavirus op te lopen, doordat ze vaker hun hand naar hun mond brengen en ook tabaksproducten delen, zoals het samen roken van een waterpijp, waardoor het virus sneller kans heeft om over te springen. Lees meer in Nature.