UPDATE 03-06-2021
UPDATE 27-05-2020
UPDATE 11-05-2020
UPDATE 30-04-2020
Jean-Pierre Changeux, vooraanstaand neurowetenschapper van het Franse Institut Pasteur, haalt de wereldpers met onderzoek naar nicotine als mogelijk medicijn voor Covid-19. Nergens wordt erbij vermeld dat hij vroeger geld ontving van de tabaksindustrie. 

Door de webredactie 

‘Beschermt roken tegen Covid-19?’, ‘Covid-19 en sigaretten: is er een nicotine-effect?’ en ‘Nicotine, mogelijk wapen tegen het coronavirus?’. Media wereldwijd berichten gretig over een Franse studie naar de mogelijke preventieve en therapeutische effecten van nicotine op de corona-infectie. En de tabaksindustrie staat er lachend bij en ziet toe hoe er weer twijfel wordt gezaaid over de schadelijkheid van roken.

Op 21 april brachten de Franse Académie des sciences, Assistance publique – Hôpitaux de Paris en de Sorbonne-universiteit een persbericht naar buiten over een gezamenlijk onderzoek van een aantal vooraanstaande onderzoeksinstituten naar een mogelijke rol van nicotine bij de voorkoming en behandeling van Covid-19. Het persbericht is gebaseerd op een artikel waarin de vooraanstaande Franse neurowetenschapper Jean-Pierre Changeux, verbonden aan het Institut Pasteur, internist Zahir Amoura (Hôpital Pitié-Salpêtrière) en twee anderen de hypothese ontvouwen dat nicotinereceptoren een rol spelen bij de ontwikkeling van Covid-19. In een klinisch onderzoek gaan zij daarom nu bekijken of nicotinepleisters kunnen helpen om Covid-19 te remmen.

Weinig rokers onder patiënten

De hypothese volgt op de conclusie uit eerder onderzoek dat onder Franse Covid-19-patiënten verrassend weinig rokers zouden zijn. Voor dit onderzoek telden de onderzoekers het aantal dagelijkse rokers onder 343 in Parijse ziekenhuizen opgenomen patiënten en 139 niet-opgenomen patiënten. Daaruit bleek dat slechts 4,4% van de ziekenhuispatiënten en 5,3% van de niet-opgenomen patiënten een dagelijkse roker was. Conclusie: Onze studie “suggereert sterk dat dagelijkse rokers een veel kleinere kans hebben op het ontwikkelen van een symptomatische of ernstige SARS-CoV-2-infectie in vergelijking met de algemene bevolking.”

In een review van dit artikel, een dag later al toegevoegd, maakt klinisch farmacoloog Ivan Berlin (Hôpital Pitié-Salpêtrière), een expert op het gebied van klinisch onderzoek naar nicotine, tabak en roken, gehakt van het onderzoek. Zijn belangrijkste bezwaar is dat het aantal onderzochte patiënten veel te klein is om conclusies op te baseren. “Het feit dat de prevalentie van rokers onder de ziekenhuispatiënten lager is dan onder de algemene bevolking is geen bewijs voor een beschermend effect”, schrijft Berlin. Hij wijst vervolgens op vier studies die juist wijzen op verhoogd risico van roken op Covid-19-infectie en een vijfde studie die zo’n verhoogd risico niet alleen in de longen, maar ook in de hersenen vermoedt.

Financiering van tabaksindustrie

Met veel tamtam aangekondigd klinisch onderzoek op basis van een hypothese die zijn oorsprong vindt in ondeugdelijk onderzoek: het heeft alle schijn van een publiciteitsstunt, die blijkens alle persaandacht – tot aan The Guardian aan toe – zijn doel niet heeft gemist. Wat hierachter steekt is vooralsnog niet te achterhalen, maar een veeg teken is dat Jean-Pierre Changeux in het verleden financiële steun vroeg en kreeg van de Amerikaanse tabaksindustrie.

De Franse krant Le Monde vond in 2012 in de onder de Master Settlement Agreement vrijgegeven documenten van de tabaksindustrie een aanvraag uit 1994 van Changeux bij de Council for Tobacco Research (CTR) in New York voor subsidie van 225.000 dollar. CTR was een door de tabaksindustrie opgezet fonds, dat in de ruim veertig jaar van haar bestaan ruim duizend onderzoekers heeft ondersteund met 282 miljoen dollar aan onderzoeksgeld. Changeux ontving tussen 1995 en 1998 bij elkaar 220.000 dollar van CTR. Volgens de krant vroeg en ontving Changeux’ laboratorium eind jaren 90 ook financiering van RJR Reynolds, producent van onder meer Camel.

WHO en De Kanter waarschuwen

Het spreekwoord zegt dat een vos wel zijn haren maar niet zijn streken verliest. Of in dit geval de tabaksindustrie een rol speelt is niet aan te tonen. Zeker is wel dat zij er garen bij spint en niet zal nalaten om het nieuws zo breed mogelijk te verspreiden. Vandaar dat de Wereldgezondheidsorganisatie een dag na publicatie van de Franse artikelen nog eens deze waarschuwing plaatste op Facebook:

“De tabaksindustrie is bezig controverse en verwarring te zaaien over het risico van het gebruik van nicotine en tabaksproducten voor Covid-19.
FEIT: Gezondheidsexperts hebben gewaarschuwd dat rokers met Covid-19 mogelijk ernstiger lijden met vroegtijdige dood als gevolg.”

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Wanda de Kanter, longarts en voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd, is geschrokken van de mate waarin het verhaal over het nicotine-onderzoek serieus wordt genomen. “Het idiote is dat het verhaal over het effect van nicotine overal serieus wordt genomen en de suggestie van Trump om chloor te injecteren niet. Het ene wordt overal geciteerd, het andere geridiculiseerd. Terwijl het allebei even ridicuul is.”

Het Franse onderzoek naar de prevalentie van rokers onder Covid-19-patiënten is totaal onbetrouwbaar, zegt de Kanter. “De onderzochte groep is veel te klein. Daarbij komt dat een kwart van de rokers sterft voor zijn pensioen. In het onderzoek is niets voor leeftijd gecorrigeerd en er is ook geen goede rookanamnese afgenomen. We weten dat mensen op de vraag of ze roken vaak antwoorden met nee, maar weglaten dat ze gisteren of de week ervoor nog wel rookten. Als roken beschermt tegen Covid-19, dan is het omdat het mensen vroeg ziek maakt en doodt.”

UPDATE 30-04-2020

Het nieuws over het Franse onderzoek naar nicotine in de strijd tegen Covid-19 blijft een week na verschijnen nog opduiken in min of meer serieuze media. Het Brits-Australische News Medical Life Sciences publiceerde het verhaal zonder voorbehoud op 28 april. Het populaire Vice stelt dat nicotine ook al de aandacht heeft van onderzoekers die behandelingen tegen Parkinson en Alzheimer zoeken. De site vroeg vervolgens Derek Yach, president van de Foundation for a Smoke-Free World, zoals bekend een vehikel van Philip Morris, om commentaar. En het verhaal besluit dat onderscheid moet worden gemaakt tussen het roken van sigaretten en het binnenkrijgen van nicotine langs andere ‘minder schadelijke’ wegen.

In de Washington Examiner krijgt lobbyist voor consumentenvrijheid Guy Bentley ruim baan om te beweren dat we de onderzoeken die onder Covid-19-patiënten minder rokers zien niet zomaar opzij moeten schuiven, zoals antitabaksgroepen doen. ‘Er zijn een heleboel nicotineproducten die minder risico opleveren voor hun gebruikers’, schrijft hij en ‘het opnemen voor nicotine is niet meer hetzelfde als het opnemen voor roken’.

Veel propagandisten van e-sigaretten verspreiden daarom het verhaal ook gretig, zoals vaping360.com. Vooral op social media doen de dampers, al dan niet met medische achtergrond, hun best het ‘bewijs’ te verspreiden.

(tekst gaat verder onder de afbeeldingen)

Inmiddels moest de Franse regering ingrijpen door de online-verkoop van nicotinepleisters en andere nicotinevervangers te verbieden en de verkoop via apotheken aan banden te leggen. Het is niet bekend hoeveel mensen in Nederland nicotine gebruiken in de veronderstelling dat dat bescherming tegen corona zou bieden.

Ondertussen proberen gezondheidsexperts overal met man en macht het publiek te waarschuwen voor valse claims dat nicotine zou beschermen tegen Covid-19. Onderzoekers van de Tobacco Control Research Group van de Universiteit van Bath schrijven op de site van Stop dat er allerlei gaten in de Franse studies zijn te schieten en dat die studies niet overeenkomen met de bevindingen van steeds meer andere onderzoeken.

Eén zo’n onderzoek werd vorige week gepubliceerd door onderzoekers van universiteiten in South Carolina, Quebec en Houston. Zij stelden, net als eerder onderzoek van de universiteit van Tasmanië, vast dat roken de genexpressie in longcellen van het ACE2-eiwit bevordert, dat als receptor dient voor het SARS-Cov-2-virus. Dat kan volgens de onderzoekers betekenen dat rokers juist een hoger risico lopen op complicaties en een ernstiger ziekteverloop bij een Covid-19-besmetting.

In De Telegraaf sloegen experts alarm over berichten dat roken zou beschermen tegen het coronavirus, zoals ook de expert tabakspreventie bij de Belgische Stichting tegen Kanker, Suzanne Gabriels, deed in Knack. Vandaar ook dat de website Ik stop nu van het Trimbos-instituut onomwonden stelt dat het coronavirus gevaarlijker is voor mensen die roken dan voor niet-rokers.

UPDATE 11-05-2020

STOP, een samenwerkingsverband van een aantal antirookorganisaties onder leiding van de Tobacco Control Research Group van de Universiteit van Bath en met steun van Bloomberg Philanthropies, houdt op de website exposetobacco.org een uitgebreid COVID-19-dossier bij.

Ook de blog van Tobacco Control, uitgave van het medisch-wetenschappelijk tijdschrift British Medical Journal, houdt een overzicht bij met al het nieuws over roken en het coronavirus op blogs.bmj.com

UPDATE 27-05-2020

In een artikel op de website van het Trimbos-instituut, ‘Hoe onzin over roken en corona de wereld in komt’, beschrijft tabaksexpert Esther Croes hoe geruchten dat roken kan beschermen tegen corona zijn ontstaan en wat er aan de hand is in en met de wetenschap die deze geruchten verspreidt.

UPDATE 03-06-2021

In BMJ is een nieuw artikel verschenen van The Investigative Desk en Le Monde, waarin ze uit de doeken doen hoe wetenschappelijke studies laten zien dat rokers minder snel ziek zullen worden van Covid-19, terwijl er links bestaan tussen de wetenschappers die de studies hebben uitgevoerd en de tabaks- en e-sigaretindustrie.

 

tags:  #QuitforCovid | corona | Covid-19 | nicotine | tabakslobby | tabaksindustrie