Tobacco Control, het vooraanstaande medisch-wetenschappelijke tijdschrift over tabaksontmoedigingsbeleid, bericht in het mei-nummer over de beslissing van de Tweede Kamer om tabak uit supermarkten en tankstations te halen.

Door de webredactie

Tobacco Control, een uitgave van het British Medical Journal, plaatste in het mei-nummer (Tobacco Control, volume 29-3) een bericht over de beslissing van de Tweede Kamer om de verkoop van tabak via supermarkten en tankstations te beëindigen. Het artikel, op verzoek van de Tobacco Control-redactie aangeleverd door TabakNee, is opgenomen in de ‘Worldwide news and comment’-sectie. Tobacco Control vond de doorbraak in het Nederlandse tabaksontmoedigingsbeleid van dusdanige betekenis dat het wetenschappelijk tijdschrift er aandacht aan wilde besteden.

Hieronder de Nederlandse versie van het artikel.

NEDERLAND: Stap in de richting van beëindiging tabaksverkoop in supermarkten en tankstations

Op 3 maart stemde een meerderheid van het Nederlandse parlement voor het beëindigen van de verkoop van tabak via supermarkten en tankstations. Alle partijen, behalve drie rechtse liberale partijen, steunden een motie waarin de regering wordt opgeroepen supermarkten en tankstations te vragen vrijwillig te stoppen met de tabaksverkoop. Doen ze dit niet voor 2022 dan volgt een wettelijke verplichting.

Vermindering van het aantal verkooppunten van tabak is een van de hoofdpunten waar gezondheidsorganisaties in Nederland, in het bijzonder de Stichting Rookpreventie Jeugd (SRPJ), al jarenlang op hameren. Tabak duurder en minder beschikbaar maken zijn de meest effectieve maatregelen om het roken terug te dringen en te zorgen dat minderjarigen niet beginnen met roken.

Schattingen van het aantal verkooppunten van tabak in Nederland lopen uiteen van 30.000 tot 60.000. De 6.300 supermarkten in het land verkopen 50 procent van alle tabak in Nederland, bij elkaar goed voor een omzet van € 2,1 miljard. Tabak maakt 6,2 procent van de totale supermarktomzet uit.

In Nederland zijn ruim 4.000 tankstations, waarvan de helft onbemand is. De bemande stations verkopen allemaal tabak en die tabaksverkoop is goed voor 60 tot 75 procent van de winkelomzet (exclusief benzine).

Juist voor supermarkten en zeker voor tankstations geldt dat jongeren daar veel te gemakkelijk aan tabak kunnen komen. Uit de meest recente cijfers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit blijkt dat het handhavingspercentage van de leeftijdsgrens voor aankoop van tabak bij tankstations slechts 35 procent is en bij supermarkten 73 procent. Alle reden dus om de verkoop van tabak, bij voorkeur via een vergunningstelsel, te beperken tot speciaalzaken die alleen tabak verkopen.

Dat een meerderheid in de Tweede Kamer dit nu ook inziet, is de resultante van ruim tien jaar van aanhoudend lobbyen en campagne voeren door de gezamenlijke gezondheidsorganisaties in Nederland. Creatieve acties, spraakmakende rechtszaken en gedegen onderzoeksjournalistiek door SRPJ hebben ertoe bijgedragen dat de publieke opinie in Nederland over het roken is omgeslagen. Dat roken een verslaving is, is nu algemeen geaccepteerd en driekwart van de bevolking, gelijkelijk verdeeld over alle politieke partijen, is voorstander van vergaande maatregelen om tabaksgebruik te ontmoedigen. In 2018 vond 65 procent van de bevolking al dat verkoop van tabak beperkt zou moeten worden tot tabakswinkels alleen.

Terwijl de overheid al meer dan tien jaar geen grootschalige voorlichtingscampagnes voert, wist SRPJ in steeds wisselende coalities het publiek en de politiek de ogen te openen voor de ware aard van de tabaksindustrie. De aandacht voor de handelswijze van de tabakslobby en de invloed van de tabaksindustrie op de beleidsmakers groeide sterk nadat SRPJ met steun van KWF Kankerbestrijding in 2013 de website TabakNee lanceerde. Deze site introduceerde het principe van naming and shaming van vooraanstaande figuren in de tabaksindustrie en hun kompanen. Dat was meer dan nodig in een land waar een voormalig tabakslobbyist in 2010 minister van Volksgezondheid was geworden.

Onderzoeksjournalisten van TabakNee brengen nu al zeven jaar de abjecte en leugenachtige handelswijzen van de tabaksindustrie aan het licht, wat vele malen tot vragen in de Tweede Kamer heeft geleid. De nieuwe staatssecretaris van Volksgezondheid, Paul Blokhuis, die in het najaar van 2017 aantrad, heeft zich op deze meewind ontpopt als een gedreven tabaksbestrijder. In een breed gedragen Nationaal Preventieakkoord zijn afspraken gemaakt over onder meer accijnsverhoging, een uitstalverbod, standaardverpakkingen (2020) en een verbod op tabaksautomaten (2022).

De Tweede Kamer wil nu het aantal verkooppunten met ruim 8.000 verminderen. Tien jaar geleden was dat nog slechts de doelstelling van een kleine groep gezondheidsvoorvechters. Het is nu tijd om te pleiten voor de invoering van een vergunningstelsel in Nederland waardoor tabak alleen nog in winkels kan worden verkocht die niets anders verkopen. Alleen zo kunnen jongeren nooit meer onbedoeld in aanraking komen met tabak en is de leeftijdsgrens ook veel beter te handhaven.