Uit een evaluatie van de Europese richtlijn op tabaksaccijns blijkt dat de daarin afgesproken accijnsregels een minder ontmoedigend effect hebben gehad op het terugdringen van roken in Europa dan gehoopt.

Door de webredactie

In 2011 ging de Europese richtlijn op tabaksaccijns in (met het nummer 2011/64/EU). De richtlijn had twee hoofddoelen: ervoor zorgen dat de interne Europese markt goed bleef functioneren en tegelijkertijd dat er een goede bescherming voor de volksgezondheid werd geboden. Het is immers wetenschappelijk bewezen dat een flinke accijnsverhoging tot afname in het aantal rokers leidt. In de richtlijn werd een minimale hoeveelheid accijns voor de lidstaten gedicteerd: er moest dus een minimale hoeveelheid accijns op tabaksproducten zitten, waardoor sommige landen de prijzen verplicht moesten verhogen.

Nu, na bijna tien jaar, wordt de richtlijn geëvalueerd. Onderdeel daarvan is een evaluatie van het effect van de richtlijn. Begin februari is die evaluatie vrijgegeven. Daaruit blijkt dat de richtlijn door de jaren heen minder effect op de interne markt van Europa heeft gehad dan de bedoeling was.

Grote verschillen

Europese lidstaten hebben de accijnzen op tabak inderdaad volgens de richtlijn aangepast, maar dat heeft er niet voor gezorgd dat grote verschillen in tabaksprijzen zijn verdwenen. Zo kost een pakje sigaretten in Frankrijk nu 10 euro, terwijl het in Spanje bijvoorbeeld 4,65 euro is. In Nederland is het rond de 7 euro.

“Doordat er grote verschillen in prijzen tussen landen zijn, is er in sommige gevallen een onvoorziene goederenstroom tussen landen opgetreden,” staat in het rapport. Met andere woorden: door de prijsverschillen nemen mensen goedkopere tabak uit andere landen mee naar huis. Sommige landen lopen daardoor accijnsinkomsten mis, terwijl andere landen juist extra accijnsinkomsten hebben.

Tegengaan rookprevalentie

Een van de hoofddoelen van de richtlijn was het tegengaan van de rookprevalentie: doordat tabak duurder wordt, moet het aantal rokers afnemen. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat elke prijsstijging van 10 procent, 4 procent minder rokers oplevert. Uit de evaluatie blijkt dat de richtlijn daar wel degelijk in heeft bijgedragen, maar dat het effect met name onder jongeren kleiner is dan verwacht, onder meer door het vervangen van sigaretten door nieuwe producten als e-sigaretten en heat-not-burn-producten.

Ook wordt er in de evaluatie geconcludeerd dat de richtlijn nu niet meer voldoet, omdat er geen rekening is gehouden met deze nieuwe producten en hoe daarmee om te gaan. Europese lidstaten hebben zelfstandig op nieuwe producten gereageerd door accijnzen in te stellen, wat de handel op de Europese interne markt heeft bemoeilijkt.

Herziening nodig

Uit de evaluatie blijkt derhalve dat de richtlijn herzien zou moeten worden. Bij de herziening moeten nieuwe producten als e-sigaretten en heat-not-burn-producten meegenomen worden. “Ook moet er een meer allesomvattende aanpak in de richtlijn worden opgenomen waarbij er naar alle aspecten van tabaksontmoediging, taxatie, het gevecht tegen illegale handel en zorgen voor het milieu wordt gekeken,” schrijft de Europese Commissie op haar website.

Als de Europese Commissie met de herziening begint, betekent dat ook dat er een enorme lobby zal plaatsvinden vanuit de tabaksindustrie. Die wil immers de prijzen van haar producten zo laag mogelijk houden.