OPINIE
Waarom wil de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) wel suiker, zout en vet aanpakken in voeding en niet teer en nicotine in tabak?

Door Frits van Dam en Wanda de Kanter

Ambitie kan staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid, CU) niet ontzegd worden. “Het doel is dat geen enkele jongere in 2040 nog rookt,” zei hij bij de aanbieding van het rapport Van verschil naar potentieel van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), over sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Hoe hij het aantal rokende jongeren naar nul wil terugbrengen zei hij er niet bij. Dat volgt dit najaar bij de presentatie van het Nationaal Preventieakkoord. Ongetwijfeld zal hij dan het recept uit het WRR-rapport volgen. Allereerst moet roken duurder worden door het verhogen van accijnzen. Ten tweede moet tabak op minder plaatsen verkocht worden, bij voorkeur door een vergunningstelsel in te voeren. De minimumleeftijd voor roken moet verder worden verhoogd. En ten slotte moet de overheid sterker een gezonde leefstijl propageren. Het zijn maatregelen die ook al genoemd zijn in een rapport van het ministerie van VWS uit 2016. Daar gebeurde toen alleen niets mee.

Overgewicht

Het rapport van de WRR gaat niet alleen over roken, maar ook over alcohol, psychische problemen en overgewicht. En juist de aanpak van overgewicht laat zien dat er iets vreemds aan de hand is met de aanpak van tabak. Over de aanpak van overgewicht maakt het rapport behartigenswaardige opmerkingen over de ingrediënten in de voeding zelf. Met name als het gaat om producten die veel verborgen vet, zout of suiker bevatten, is er nog een wereld te winnen, aldus de WRR. Daar ligt volgens de raad een taak voor de overheid en het bedrijfsleven.

Geen woord over nicotine

Merkwaardig genoeg zwijgt de WRR als het gaat over de ingrediënten in tabak . De woorden ‘teer’, ‘nicotine’ en ‘koolmonoxide’ komen in het rapport niet voor; het woord ‘verslaving’ slechts één keer. Dat is vreemd, want daar draait het om bij tabak. Het lijkt wel of tabak voor de WRR een natuurverschijnsel is waar verder niets aan te doen valt. Niets is minder waar: tabak is een gemanipuleerd product waarbij fabrikanten hun best hebben gedaan om het zo verslavend mogelijk te maken.

In de Tabaks- en rookwarenwet staat dat de gehaltes teer, nicotine en koolmonoxide (de zogenaamde TNCO-waarden) per sigaret niet hoger mogen zijn dan 10 milligram teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide. Maar als je deze waarden op een zuivere en eerlijke manier meet, zoals het RIVM onlangs deed, zijn ze een factor 2 tot 5 hoger dan wettelijk toegestaan.

Rookvrije generatie

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) kan dan ook niet anders dan de merken die de wettelijke norm overschrijden – en dat zijn ze vrijwel allemaal – uit de handel halen. Dat zou al een mooi opstapje zijn naar de “rookvrije generatie” waarover Blokhuis sprak.
Jaarlijks sterven ruim 20.000 mensen als gevolg van tabak en worden er vele tienduizenden mensen ziek door roken. Als het Blokhuis serieus te doen is om de schade door tabak te beperken en ervoor te zorgen dat in 2040 geen enkele jongere meer rookt, dan doet hij er verstandig aan om het kwaad bij de wortel uit te roeien: pak de tabak zelf aan.

Drastisch verminderen

Haal om te beginnen het verslavende karakter uit tabak door de hoeveelheid nicotine drastisch te reduceren. De Food and Drug Administration (FDA) in de Verenigde Staten is bezig de haalbaarheid van nicotinereductie te onderzoeken. Waarom wel suiker, zout en vet aanpakken in voedingsmiddelen en niet teer, nicotine en koolmonoxide in tabak? Het is jammer dat de WRR dit over het hoofd heeft gezien.

Frits van Dam (psycholoog) en Wanda de Kanter (longarts) zijn secretaris resp. voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd. Dit artikel werd ook gepubiceerd door NRC.