OPINIE

Rookpreventie lijkt bij de overheid geen hoge prioriteit te hebben. Uit navraag van TabakNee blijkt dat men niet precies weet hoeveel geld er jaarlijks aan wordt uitgegeven. Duidelijkheid daarover is echter een voorwaarde om het aantal rokende jongeren naar beneden te brengen.

Door de webredactie

Hoeveel trekt de overheid jaarlijks uit voor rookpreventie? Het duurde maanden voor de communicatiemedewerkster van het ministerie van VWS zaken voldoende op een rij had om een antwoord op die vraag te formuleren: in 2017 staat er € 37.962.000 op de begroting voor preventie.
Dat gaat niet allemaal op aan het voorkomen van roken door jongeren, want het bedrag staat voor alcohol- én drugspreventie. Roken is daar weliswaar een onderdeel van, maar het is onduidelijk welk gedeelte precies wordt uitgegeven aan rookpreventie omdat dit geen geoormerkte uitgave is. Uit het door het ministerie bijgeleverde staatje blijkt dat er nog eens zo’n 12 miljoen euro in de begroting gaat naar de handhaving van de Tabakswet, naar voorlichting en naar onderzoek.

Opvallend

In het aangeleverde overzicht zegt VWS nu dat er in 2016 € 38.682.000 is besteed aan programma’s waar rookpreventie onderdeel van uitmaakt. Dat bedrag wijkt opvallend genoeg sterk af wat het ministerie eerder aan TabakNee openbaarde, toen we anderhalf jaar geleden dezelfde vraag stelden. Na eveneens lang rekenen becijferde de overheid in een vergelijkbaar overzicht dat er € 7.507.000 euro beschikbaar was voor alcohol- en drugspreventie.
In het dit jaar aangeleverde staatje heeft het ministerie allerlei programma’s toegevoegd aan het preventie-overzicht, waardoor het lijkt alsof het bedrag over 2016 zodoende is vervijfvoudigd.

Oormerken

Het verschil tussen beide overzicht-staatjes maakt duidelijk hoe belangrijk het is om de uitgaven te ‘oormerken’. Pas dan kunnen er valide vergelijkingen getroffen worden en kan het overheidsbeleid gecontroleerd worden.
“Het klopt dat er wat verschillen zijn tussen beide overzichten als het gaat om het jaar 2016,” laat een woordvoerder van het ministerie per mail weten. “De bestedingen aan tabaksontmoediging in 2016 bleken achteraf hoger te zijn, dan we in 2015 hebben kunnen inschatten. Vanuit verschillende programma’s en directies wordt er (veelal geïntegreerd in preventie) geld besteed aan tabaksontmoediging.”

Onvolledig beeld

In 2015 vroeg TabakNee ook al naar de overheidsuitgaven rond rookpreventie. Toen bleek het ministerie bij het formuleren van haar antwoord alleen te hebben gekeken naar het potje van de directie 'Voeding, Gezondheidspreventie en Bescherming'. “Bij nader inzien was het beeld op dat moment nog niet volledig,” zegt de woordvoerder nu. “Ook vanuit de directie 'Publieke Gezondheid' wordt namelijk geld besteed aan tabaksontmoediging. Bijvoorbeeld met de Gidsgelden voor gemeenten (“Gezond In”), daarmee hebben gemeenten extra mogelijkheden ( 20 miljoen euro) om gezondheidsverschillen te verkleinen. Specifiek gaat er ook jaarlijks 1,2 miljoen euro naar de Veenkoloniën om deze verschillen terug te dringen. Ook het vijfde preventie programma voorziet in middelen (8,6 miljoen euro) die ook op tabaksontmoediging kunnen worden ingezet. Daarnaast was eind 2015 nog niet bekend dat er in 2016 ook 1 miljoen euro aan een campagne (rookvrije zwangerschap) zou worden uitgegeven.”

Regelmatig verslag

Nederland heeft het internationale FCTC-verdrag ondertekend, waarin het net als 180 andere landen belooft maatregelen te nemen om tabaksgebruik tegen te gaan. Onderdeel van het verdrag is dat er regelmatig verslag moet worden uitgebracht over de vorderingen. Je zou dan ook mogen verwachten dat duidelijkheid over de uitgaven aan rookpreventie de volledige aandacht van de overheid krijgt, maar dat is helaas tot nu toe niet het geval.

Slag om de arm

Is het beeld dat VWS nu schept wel volledig? De woordvoerster houdt een slag om de arm: “Overigens is het denkbaar dat we nog niet alle middelen die te relateren zijn aan tabaksontmoediging in het overzicht hebben staan. Zo wordt er vanuit de directie Curatieve Zorg ingezet op het terugdringen van babysterfte en het bevorderen van een gezonde zwangerschap, onder meer door de ondersteuning aan het College Perinatale Zorg en het ZonMw programma Zwangerschap en Geboorte. De middelen die daaraan worden uitgegeven, zijn nu niet meegeteld.
Tot nu toe is het budget in aanleg gelijk, maar hebben de prioriteiten van de Staatssecretaris Van Rijn ertoe geleid dat er extra geld is uitgegeven aan tabaksontmoediging. De plannen van het nieuwe kabinet zijn nog niet bekend.”

Gerichte oormerken

De gezondheidsschade die het gebruik van tabak veroorzaakt is enorm. Het lijkt ondenkbaar dat de overheid niet zou inzetten op een structurele terugdringing daarvan; het aantal programma’s dat de woordvoerster opvoert getuigt daar ook van. Maar zolang het ministerie geen gerichte oormerken toekent aan uitgaven voor rookpreventie blijft het onduidelijk wat er precies wordt gedaan aan tabaksontmoediging en hoe effectief dat beleid uiteindelijk is geweest.