Werkt u bij de overheid of in het onderwijs? Dan gaat Eduard van Gelderen van APG over uw pensioengeld. En het is maar dat u het weet: voor een mooi rendement mag van hem alles wijken. Daarom investeert hij óók in de tabaksindustrie. Het blijkt dat deze man bovendien talloze andere fondsen adviseert. Big Tobacco mag met deze invloedrijke man in haar handen wrijven.
Door de webredactie

Eduard van Gelderen (52) heeft geen moeite met investeringen in tabaksfirma’s, “vanwege het rendement”. In een interview met NRC van 15 april noemde hij tabak “typisch een van die paar thema’s waar je ontzettende bomen over kunt opzetten”. Als topman bij APG Asset Management, de vermogensbeheerder van de APG Groep (waar hij tevens bestuurslid is) belegt Van Gelderen jaarlijks zo’n 450 miljard euro voor zijn klanten. Een van die klanten is het ABP, het grootste pensioenfonds in Nederland, waar zo’n 4,5 miljoen ambtenaren en leraren bij zijn aangesloten.

Goudgerande loopbaan

Na zijn studie ‘Quantitative Finance’ aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit, kon Eduard van Gelderen (1965) meteen aan de slag bij de Nederlandse bank MeesPierson, gevolgd door de investeringspoot van het ABP (‘Director Fixed Income’) en de NICB Bank (‘Chief Investment Officer’ oftewel ‘CIO’).
In zijn goudgerande loopbaan bekleedt hij prestigieus klinkende functies als Director Business Management (Cardano) en Director Fixed Income (M & G). In 2004 gaat hij als CIO Benelux drie jaar beleggen voor een van Europa’s oudste private bankiers, het Zwitserse Lombard Odier Darier Hentsch, om daarna bij de ING Bank plaatsvervangend CIO te worden op de afdeling Beleggingen.
Tussen de bedrijven door zit Van Gelderen in de collegebanken, in Maastricht (‘Asset Liability Management’) en in Duitsland bij de International School of Management.

Nevenfuncties: een schimmig terrein

In 2010 maakt Van Gelderen de overstap naar de APG Groep. Daar wordt hij CEO van de afdeling Vermogensbeheer (‘APG Asset Management’) en krijgt daarvoor zo’n zeven ton (691.000 euro in 2016) op zijn bankrekening gestort.
Is dat alles? Waarschijnlijk niet: tijdens dit onderzoek stuit TabakNee op een moeras van talloze nevenfuncties, te beginnen met zijn eigen bedrijf, Bieme Management, dat aan vermogensbegeleiding doet. Enig aandeelhouder van Bieme is Relic bv, een financiële holding met als eigenaar: Van Gelderen zelf.

Er blijkt een hele waslijst aan ‘bijbanen’, waarvan het merendeel niet op Van Gelderen’s LinkedIn-profiel staat vermeld. We lopen al snel op drijfzand. Waar Van Gelderen op zijn eigen site meldt dat hij het Robeco Pensioenfonds adviseert over beleggen, wordt daarover op de website van Robeco zelf met geen woord meer gerept omdat hij er sinds maart 2015 niet meer actief blijkt te zijn. Was de vaste vergoeding van 3000 euro per jaar plus 1500 euro per bijgewoonde vergadering misschien toch teveel een ‘fooi’?
En dan zou hij ook nog Member General Board bij Eumedion zijn, een organisatie waar pensioenfondsen bij zijn aangesloten om hun ‘governance, milieu- en sociale prestaties’ te verbeteren. Zijn naam is echter nergens op de website van Eumedion te vinden.

Meer onduidelijkheid

Wel lijkt hij nog in de beleggingsadviescommissie voor de pensioenen in de waterbouw te zitten en is hij voorzitter van de beleggingscommissie van het GAK Instituut. Ook denkt hij mee over de investeringen van de bank Oyens & Van Eeghen. Daarnaast is hij, alweer naar eigen zeggen, lid van de Raad van Commissarissen bij Triple Jump, een “impact-focused investment manager” die talenten in ontwikkelingslanden helpt bij investeringskansen. En voorzitter van Conspect Trust, een onduidelijk bedrijf. Wie weet waar dit over gaat, mag het zeggen.

Toch zijn we er nog niet: hij zou naast al het bovenstaande, ook nog lid zijn van de advisory council AQR Institute of Asset Management bij de London Business School, lid van de Raad van Toezicht bij Obvion (hypotheken) en ook nog visiting professor bij het Institut Supérieur Européen de Gestion (ISEG) Paris.

Hoge bonussen

Vast staat in ieder geval dat Van Gelderen er nogal wat 'bijklust'. Wat verdient hij daarmee?
Van Gelderen en zijn persvoorlichters zwijgen volhardend. Ze nemen zelfs de telefoon niet op. Misschien omdat Van Gelderen’s afdeling bij APG onlangs slecht in het nieuws kwam door hun exorbitant hoge bonussen (in totaal 30 miljoen euro) in 2016. De nu demissionaire staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken vond dat “helemaal niet kunnen in een tijd dat de pensioenen onder druk staan”. Maar ja, je hebt dankzij die bonussen wel goed personeel, aldus een woordvoerder van APG in het Financieele Dagblad.

Elco Brinkman

Bij ons onderzoek naar Van Gelderen en APG komen we ook een oude bekende tegen uit de tabakslobby: Elco Brinkman, voormalig commissaris bij Philip Morris. Toen Van Gelderen startte als bestuurder bij APG, was Brinkman daar President-Commissaris. Heeft Brinkman hem tijdens het kennismakingsrondje ingefluisterd dat investeringen in tabak oké zijn?
Dat soort investeringen vindt APG namelijk wel degelijk oké. Op de lijst van ABP-beursgenoteerde beleggingen’ (per 31 december 2016), kan iedereen zien in welke tabaksfirma’s Van Gelderen voor de pensioenreus belegt. Bijvoorbeeld 373 miljoen euro aan aandelen in de Altria Group (Philip Morris USA); 95 miljoen in Japan Tobacco (Camel en Benson & Hedges); en 207 miljoen in Imperial Brands PLC (Gauloises, Davidoff, Drum & Van Nelle). 

Wortmann (ABP): “Rendement blijft een centrale plaats innemen.”

ABP-bestuursvoorzitter Corien Wortmann geeft van Gelderen gewoon het groene licht. Zij meent “dat heel weinig mensen willen afzien van bepaalde beleggingen als hun dat pensioen scheelt”.
Dan zat de bestuursvoorzitter kennelijk niet bij de discussiebijeenkomsten over duurzaam beleggen, die het ABP in 2016 op verschillende plaatsen in Nederland hield. Opzet van deze gesprekken was om meer naar haar deelnemers te luisteren. “Een grote groep [deelnemers, red] geeft aan niet te willen beleggen in sectoren die te maken hebben met tabak”, stond er te lezen in het onlangs gepubliceerde ABP rapport ‘Duurzaam en verantwoord beleggen’.
Alsof dat allemaal niet gebeurd is, merkt Wortmann in het voorwoord van dat rapport op: “Rendement blijft een centrale plaats innemen en om ons beleggingsuniversum zo groot mogelijk te houden, blijven we terughoudend met uitsluiting van sectoren en bedrijven.”

Van Gelderen: “Bij ons is het minder een discussie.”

Dat het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW), het Pensioenfonds Medisch Specialisten, het Pensioenfonds voor Huisartsen en - onlangs - het Pensioenfonds voor Metaal en Elektra (dat bestuur was er snel uit), zijn gestopt met hun beleggingen in tabak, betekent voor Van Gelderen niet automatisch dat hij dit ook moet doen. In het interview in NRC zegt hij hierover: “Bij ons is het minder een discussie, maar ik kan me goed voorstellen waarom dat bij PGGM [pensioenuitvoerder van PFZW, red] wel is, want die beleggen het geld van de hele gezondheidszorg.”
Met deze uitspraak gaat Van Gelderen volledig voorbij aan het feit dat mensen die bij de Universitaire Medische Centra werken ook deelnemen aan het ABP. Ook leraren (die uiteraard niet willen dat hun leerlingen gaan roken) zijn aangesloten bij het ABP. Van Gelderen’s redenatie dat het bij het ABP minder een discussiepunt zou zijn, snijdt dan ook niet echt hout.

Videoboodschappen

“Goeiemorgen meneer Van Gelderen”, begint Wanda de Kanter in een van haar vele videoboodschappen op Twitter, gericht aan Van Gelderen. De Kanter probeert met haar boodschappen hem te bewegen om APG’s investeringen in tabak te stoppen. “Mijn geld, mijn pensioen wordt belegd in de tabaksindustrie. En een deel van dat geld gaat ook nog naar bonussen die ontzettend hoog kunnen oplopen”, zegt ze in haar videoboodschap van 18 mei, (bekijk ook deze van 1 mei).

Wel tabaksdoden, geen doodstraf
Van Gelderen vertelde aan het NRC dat zijn APG de bedrijven waarin het belegt ook op ethisch vlak adviseert, “om ze te beïnvloeden en aandacht te vragen voor onze kijk op dingen”.
De top-belegger, die in 2015 (vergeefs) meedeed aan de verkiezing tot meest invloedrijke belegger in Nederland (DII 2015), vertelde dat hij niet meer wil investeren in farmaceut Mylan omdat dit bedrijf een spierverslappend middel produceert dat wordt gebruikt bij het uitvoeren van de doodstraf in een aantal Amerikaanse staten. Van Gelderen: “Dat willen onze klanten pertinent niet.” Toen deze farmaceut APG’s verzoeken om dat niet te doen, in de wind sloeg, stopte Van Gelderen met beleggen.

Paria

Trekt Van Gelderen zich wat van de kritiek aan? Dat betwijfelen wij. Deze grootbelegger lijkt alleen oog te hebben voor de rendementsbeloften aan zijn klanten. Hij kijkt bovendien niet echt vooruit en ‘vergeet’ zijn klanten te vertellen dat investeren in tabak op termijn helemaal niet meer rendabel is.
inmiddels is het ABP in pensioenland door de beleggingen in de tabaksindustrie zo langzamerhand een paria aan het worden. Met dank dus aan Eduard ‘Rendement’ van Gelderen, de beleggingsexpert voor wie het doel (hoge rendementen) de middelen heiligt en die collateral damage, zoals aantasting van het milieu, kinderarbeid en tabaksdoden, voor lief wenst te nemen.

Nooit te oud om te leren

Volgens het Financieele Dagblad van 19 mei vertrekt Van Gelderen per 1 augustus bij APG. Hij gaat namelijk aan het werk bij de beleggingsafdeling van de Universiteit van Californië. Daar zal deze pensioenbelegger zonder scrupules dan toch uit een ander vaatje moeten gaan tappen, want investeren in tabak is bij dit beleggingsfonds uit den boze. Het is nooit te laat voor een mens om te leren, zullen we maar zeggen.