“Als Van Rijn mijn proefschrift goed had gelezen dan had hij kunnen vaststellen dat het helemaal niet meevalt met de rookruimtes in cafés.” Dat zegt Willem Bantema, onderzoeker in Groningen, tegen TabakNee. Hij reageert hiermee op de antwoorden die de staatssecretaris heeft gegeven op Kamervragen over rookruimtes.
Door de webredactie

Eind mei verscheen het rapport ‘Cafés in opstand: Een rechtssociologische studie naar de naleving van het rookverbod door caféhouders’ van Willem Bantema, onderzoeker aan de Rijkuniversiteit Groningen. Bantema concludeert dat het verzet van kroegbazen tijdens de invoering van het rookverbod in de horeca niet was ingegeven door principiële bezwaren, zoals vaak wordt aangenomen, maar een reeks andere motieven kende. “Weliswaar was er vanaf het begin al een kleine groep principiële tegenstanders, die ook de toon zette, maar de meeste caféhouders hielden zich aan het rookverbod. Zij begonnen pas dwars te liggen toen bleek dat de handhaving beperkt was en de wetgeving inconsistent. Daardoor ontstond oneerlijke concurrentie en gingen steeds meer, vooral kleine café’s het rookverbod ontduiken,” vermeldt het persbericht. 

Volgens Bantema maken cafés ook steeds meer gebruik van rookruimtes. Hoewel rokende klanten daar niet bediend mogen worden, gaat het er in de praktijk anders aan toe. Bantema: “Als een inspecteur dan vaststelt dat de deur tussen de rookruimte en het café openstaat, zegt de barman dat hij die vergeten was dicht te doen. Het is heel moeilijk om er de vinger op te leggen.”
Kamerlid Carla Dik-Faber (CU) stelde Kamervragen over Bantema’s constateringen.

Van Rijn gaf in zijn antwoord toe dat het aantal rookruimtes inderdaad was gegroeid. “Een toename in het aantal rookruimtes betekent echter niet zonder meer dat het tabaksontmoedigingsbeleid niet aanslaat. Er kunnen meerdere redenen zijn voor een rookruimte, zoals het verplaatsen van roken voor de ingang van de discotheek naar een ruimte in de discotheek om zo omwonenden te ontzien van overlast.” Van Rijn stelt dat er geen technische eisen gesteld worden aan rookruimtes, behalve dat ze afsluitbaar zijn. Ook is het inrichten van een rookruimte niet verplicht. “Ik zie ook dat veel horeca vrijwillig afziet van het inrichten van een rookruimte, terwijl ze daar mogelijk wel de ruimte voor hebben. Van oneerlijke concurrentie tussen horeca met en zonder rookruimte, zoals benoemd in het onderzoek “Cafés in opstand”, is naar mijn mening geen sprake.”

Groot probleem

Waarop Van Rijn deze mening baseert is onduidelijk. Is hij zelf alle cafés in Nederland gaan inspecteren? Heeft hij een onderzoek laten doen waarvan de resultaten niet met de Kamer zijn gedeeld?

TabakNee vroeg Willem Bantema om een reactie: “Als hij mijn proefschrift goed had gelezen had hij kunnen zien hoe belangrijk rookvoorzieningen zijn voor caféhouders. Natuurlijk zijn er cafés die er voor kiezen geen rookruimte te maken, maar gezien het lage draagvlak voor het rookverbod in cafés is de grote toename in rookruimtes geen verrassing. De wet biedt namelijk alsnog mogelijkheden om binnen het bedrijf te roken.”

Bantema ziet ook een probleem in het uitblijven van wettelijke eisen aan de rookruimte. “Dat zie ik als een groot probleem voor tot de effectiviteit van het rookverbod en het beschermen van personeel tegen passief roken. Ook is er geen nader onderzoek gedaan naar de omgang met rookruimtes. Tijdens mijn eigen onderzoek heb ik diverse rookruimtes gezien waarvan de deur gewoon open stond.” Caféhouders probeerden volgens Bantema onder het rookverbod uit te komen door zich onrechtmatig op de uitzondering voor kleine cafés te beroepen, door elkaar te waarschuwen als de NVWA eraan kwam, door vazen als asbakken te gebruiken. Bantema: “Verder blijkt uit mijn onderzoek dat caféhouders zich weinig betrokken voelen bij het beschermen van personeel en gasten tegen passief roken.”

In Italië en Frankrijk is maar in 1% van de cafés sprake van een aparte rookruimte, vooral omdat er strenge eisen worden gesteld aan grootte en ventilatie. In Nederland zijn de regels soepeler én blijkt er een grote toename van rookruimtes te zijn. Bantema stelt dat intensievere handhaving vereist is om de bescherming van personeel en gasten te waarborgen.