De Provinciale Verkiezingen komen eraan en daarom maken wij een rondje langs alle politieke partijen. Waar staan zij als het gaat om roken te ontmoedigen? Wat moet de kiezer die een tabaksvrij leven belangrijk vindt op 18 maart in het stemhokje aankruisen? Dat wordt nog lastig, zo blijkt.
Door Stella Braam

Roken? 'Hier ligt een belangrijke verantwoordelijkheid voor de politiek,' laat Marith Rebel van de PvdA per e-mail weten. Tabak moet daadkrachtig worden bestreden, is de teneur van de politieke partijen die op onze vragen reageren. Behalve Rebel van de PvdA, zijn dat Henk Krol van 50PLUS, Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren (PvdD), Hanke Bruins Slot van het CDA, Kees van der Staaij van de SGP, Henk van Gerven van de SP en Carla Dik-Faber van de ChristenUnie.

De andere partijen waren te druk (PVV) om te reageren, hun fractie heet 'te klein' (GroenLinks) of ze reageerden helemaal niet (D66 en de GrKÖ). De persvoorlichter van de VVD liet wel van zich horen: 'Wij gaan niet in op uw verzoek, met hartelijke groet.' Nu ja, de standpunten van de liberalen zijn bekend en te vinden op deze site, zoals hier, of hier, of daar. Maar toch, premier Mark Rutte (VVD) noemde aan tafel bij Pauw & Witteman sigaretten 'rotzooi' en 'troep'.

In beginsel geen tegenstander

De partijen die meewerkten aan deze Provinciale Verkiezingentabaksenquête zijn het unaniem eens dat de overheid campagnes moet starten om de bewustwording over de gevaren van (mee)roken te vergroten.

Ook plain packaging kan op de nodige sympathie rekenen, Alle pakjes zien er dan eender uit, met de logo's in hetzelfde lettertype. De SP, de Partij voor de Dieren en de ChristenUnie zijn zonder meer vóór. Van Gerven: 'Pakjes hebben nu vaak mooie kleuren die roken een gezellig tintje geven.' Marianne Thieme: 'Met plain packaging wordt het lastiger om de verpakking als marketinginstrument te gebruiken.' Carla Dik-Faber: 'Door plain packaging is het niet meer 'hip' om met een bepaald merk gezien te worden. Indirecte reclame via uitstalling wordt voorkomen.'

Prima idee, vindt ook de PvdA, maar 'op termijn'. Ook Hanke Bruins Slot (CDA) schrijft: 'Het CDA is in beginsel geen tegenstander van plain packaging.' De partij wacht daartoe 'de beleidsbrief van de staatssecretaris over de Europese richtlijn af [...] Het valt ons trouwens wel op dat het erg lang wachten is op die brief.'

Krol van 50PLUS heeft hierover 'geen uitgesproken mening.' En de SGP 'steunt op dit onderdeel het beleid van de regering.'

Dat moet zeker overwogen worden

Minder eensgezindheid is er over het beperken van de verkooppunten tot circa 1500 tabaksspeciaalzaken, zodat tabak uit zicht is en de verkoop aan te jeugdigen gecontroleerd kan worden. Dat 'moet zeker overwogen worden,' zegt Henk Krol (50PLUS), 'zoals ook met alcohol (benzinepompstations) is gebeurd.'

Carla Dik-Faber (ChristenUnie): 'Het zou goed zijn als het aantal verkooppunten wordt beperkt tot speciaalzaken. Wie geen tabaksproducten ziet, komt ook niet zo snel in de verleiding.'.

Marith Rebel (PvdA) is voor het verwijderen van verkoopautomaten maar: 'Het minimaliseren van het aantal verkooppunten zal niet per definitie leiden tot een betere handhaving. Ook zal het de vraag naar alternatieve manieren van kopen, zoals kopen via internet, aanwakkeren. De PvdA vindt het daarom juist belangrijk dat verkooppunten die zich niet aan de regels houden, hard gestraft worden.'

Hanke Bruins Slot (CDA): 'Naar het verminderen van het aantal verkooppunten is onderzoek gedaan. Het CDA is nog in afwachting van de reactie van de staatssecretaris op deze onderzoeken.' Kees van der Staaij (SGP) is voor minder verkooppunten, maar: 'De vormgeving hiervan kan op verschillende manieren en hoeft wat de SGP betreft niet per se beperkt te worden tot tabaksspeciaalzaken.' Ook Marianne Thieme (PvdD) is vóór: 'Minder verkooppunten past in een actiever overheidsbeleid om roken terug te dringen en te voorkomen.'

En de SP? Die vraagt hier al jaren om. In 1996 nam de Tweede Kamer de Motie Marijnissen aan, waarin tabaksverkoop werd voorbehouden aan tabaksspeciaalzaken. Die motie is nooit uitgevoerd. Van Gerven: 'Recent (januari 2015) tijdens een debat over de tabakswet hebben wij dit weer benoemd. Tevens hebben we tijdens dit debat hiervoor een amendement ingediend (zie: hier). Helaas is het amendement verworpen.'

Het is echter niet zo dat....

Van alle rookontmoedigingsmaatregelen, zo blijkt uit onderzoek, is er één cruciaal: maak sigaretten duur, zodat jeugdigen ze niet kunnen kopen en rokers gestimuleerd worden om te stoppen. Een substantiële accijnsverhoging zou betekenen dat een pakje sigaretten tien euro zou gaan kosten.

Tien euro is te veel, laat Marith Rebel van de PvdA weten, daar is 'onvoldoende draagvlak' voor. Ouderen-voorman Henk Krol is weliswaar vóór hoge accijnzen, maar 'niet onbeperkt en extreem', omdat anders 'illegale en zelfs criminele activiteiten (import uit omliggende landen) uitgelokt worden waarbij ook de jeugd betrokken kan raken.'

Carla Dik-Faber (ChristenUnie): 'In de tegenbegroting van de ChristenUnie voor het jaar 2014 deden wij het voorstel om de tabaksaccijns te verhogen. Als accijnsverhoging een middel is om roken te ontmoedigen, dan zullen we dat zeker in overweging nemen. Tegelijkertijd vinden we het ethisch problematisch dat de overheid via accijnzen geld verdient aan de verkoop van tabak, dat zo schadelijk is voor de gezondheid.'.

Hanke Bruins Slot van het CDA schrijft dat de accijns op sigaretten dit jaar al verhoogd is. 'Het CDA heeft op dit moment geen plannen om de accijns op sigaretten verder te verhogen.' Henk van Gerven (SP) schrijft dat weliswaar een breed pakket van maatregelen nodig is tegen roken, let wel: 'Het (substantieel) verhogen van tabaksaccijnzen heeft echter daarbij niet onze voorkeur, omdat accijnzen vooral ook als melkkoe voor de schatkist worden gezien.'

Kees van der Staaij (SGP) is weliswaar warm pleitbezorger voor hoge accijnzen op tabak, het is 'echter niet zo dat een pakje sigaretten 10 euro zou gaan kosten.' Ook Marianne Thieme van de Dierenpartij vindt dat accijnsverhoging goed past in een rookpreventiebeleid. Maar of een pakje sigaretten ook 10 euro mag kosten? 'Dat moet ik aan Marianne persoonlijk vragen,' zegt de persvoorlichter. 'Wij bellen u vandaag nog terug.'
Niets meer gehoord.

Het lijkt, kortom, nog steeds één-nul voor de tabaksindustrie. Wat de invloed van de tabakslobbyisten in Het Haagse hiervan is? Dat blijft gissen. Maar neemt u gerust een kijkje in de profielengalerij op TabakNee.

Hartelijke groeten uit Den Haag!

Voor het volledige overzicht van de reacties, klik hier.