Het is inconsequent als je aan de ene kant wil dat jongeren niet gaan roken en aan de andere kant vrolijk belegt in aandelen van tabaksbedrijven. De Algemene Onderwijsbond (AOb) is tegen dit curieuze dilemma aangelopen en gaat daar wat aan doen. De bond gaat op verzoek van TabakNee zijn vertegenwoordigers in het reguliere overleg met het pensioenfonds ABP hierop wijzen. "Voorkomen moet worden dat kinderen starten met roken", laat pensioenwoordvoerder Roelf van der Ploeg van de AOb, Nederlands grootste onderwijsbond, desgevraagd weten.

Door Broer Scholtens

De meeste leden van de onderwijsbond hebben hun pensioengelden gestald bij het ABP, Nederlands grootste pensioenfonds dat inmiddels 1,1 miljard euro belegt in aandelen en obligaties van tabaksproducenten zoals Philip Morris, British American Tobacco (BAT) en Imperial Tobacco. Dat bijt met het gegeven dat 80 procent van de rokers is begonnen tussen het 11e en 18e levensjaar, op scholen dus waar AOb-leden les geven.

Natuurlijk, stelt Van der Ploeg, de primaire doelstelling van het ABP is premiegelden zo te beleggen dat de deelnemer kan rekenen op een goed pensioen. Maar daar stopt de verantwoordelijkheid niet, vindt hij. "Het ABP kan natuurlijk niet te ver voor de troepen uitlopen dat realiseren we ons, maar het beleid van het ABP moet wel rekening houden met wat breed maatschappelijk wordt gevonden."

Nederlands tweede pensioenfonds PFZW, met leden in ziekenhuizen en zorginstellingen, heeft inmiddels zijn verantwoordelijkheid wel genomen en belegt sinds 2013 geen pensioengelden meer in de tabaksindustrie. Dit principiële besluit leverde het fonds dit jaar de Gerbera Award op, een initiatief van KWF Kankerbestrijding, Hartstichting en Longfonds. Ook het Pensioenfonds voor Medisch Specialisten (PMS) en de Stichting Pensioenfonds voor Huisartsen (SPH) deden vorig jaar tabaksaandelen en obligaties de deur uit.

Rigide regels

Het ABP-bestuur hanteert bij zijn beleggingskeuze rigide regels. Zolang een bedrijf wettelijk niets verkeerd doet, kan er in worden belegd, is de redenering. Er zijn enkele uitzonderingen conform overeenkomsten die in VN-verband zijn gemaakt. ABP sluit daarom beleggingen uit in bedrijven die bommen en granaten maken en chemische wapens produceren.

Heel soms neemt het ABP-bestuur, los van internationale overeenkomsten, een eigen principieel initiatief. Zo overweegt het ABP-bestuur zijn beleggingen in de Amerikaanse geneesmiddelenfabrikant Mylan (halverwege dit jaar waren dat 43 miljoen euro aan aandelen en obligaties) van de hand te doen. Mylan is producent van een spierverslapper die wordt gebruikt in een dodelijke injectiecocktail die Amerikaanse gevangenissen willen gebruiken voor executies. Ook het PFZW overweegt zijn Mylan-aandelen te verkopen.

Extra tabaksaandelen

Niet meer beleggen in tabaksaandelen, heeft het principiële brein van het ABP-bestuur echter nog niet bereikt. Integendeel: het afgelopen jaar schafte het pensioenfonds nog eens bijna honderd miljoen euro aan tabaksaandelen en -obligaties aan, omdat die bedrijfstak zo lekker draait, winst maakt en goed voor zijn aandeelhouders zorgt. Vreemd. Clusterbommen zijn dodelijk maar sigaretten ook en zelfs dodelijker. Alleen al in Nederland overlijden jaarlijks 19.000 mensen aan door roken veroorzaakte ziektes.

Het ABP-bestuur, gewezen op deze inconsequentie in zijn beleid, geeft echter geen krimp. Het ABP-bestuur evalueert jaarlijks haar Beleid Verantwoord Beleggen. Signalen vanuit de samenleving spelen daarin ook een rol. Het ABP-bestuur weet hier geen raad mee: "Als groot pensioenfonds krijgen wij van diverse kanten verschillende en elkaar soms tegensprekende signalen", is de uitleg van het bestuur.

Hier is een rol weggelegd voor leden van het Verantwoordingsorgaan waar het ABP-bestuur zijn beleid met enige regelmaat moet uitleggen. Onderwijsbond AOb heeft vier leden in dit orgaan. In januari 2015 organiseert het Verantwoordingsorgaan een themadag over de vraag of het huidige beleggingsbeleid van ABP niet strenger zou moeten.