Wanda de Kanter reageert op een pleidooi tegen plain packaging in het blad van werkgeversorganisatie VNO-NCW.

In het Opinieblad Forum van werkgeversorganisatie VNO-NCW verscheen een artikel tegen plain packaging (generieke verpakkingen van tabak). De Forum-redacteur gebruikte termen als "bemoeizuchtige overheid", "nanny state" en "een Orwelliaanse 1984-samenleving". De redacteur verwoordt de opvatting van de werkgeversorganisatie. VNO-NCW heeft namelijk (op 10 januari 2012) alle werkgeversorganisaties in de EU gemobiliseerd tegen Brusselse anti-rookmaatregelen waaronder "generieke verpakkingen", zo blijkt uit vertrouwelijke notulen die Vrij Nederland in handen kreeg.

De aanval op generieke verpakkingen door VNO-NCW middels een artikel in haar blad, mag in het licht worden gezien van een internationale, door de tabaksindustrie georganiseerde, anti-campagne. Die werd onlangs ten volle duidelijk in Ierland dat plain packaging wil invoeren, zie dit artikel op deze site.

Over het "onzinnige stuk" in het werkgeversblad schreef Wanda de Kanter, voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd, een sprankelende column op FabMagazine.nl. Haar column wordt nu op TabakNee integraal gepubliceerd. En wij vragen ons af: gaan de zorgleden van de werkgeversvereniging reageren op dit artikel? Zoals Zorgverzekeraars Nederland, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de GGZ.

COLUMN WANDA DE KANTER

Pleit VNO-NCW Forum voor opheffen reclame?

Naar aanleiding van het wereldwijd voorgesteld aan banden leggen van reclame door de tabaksindustrie, heeft Judith Katz, journaliste van VNO-NCW forum een onzinnig stukje in het blaadje van VNO-NCW gepubliceerd (17-7-2014). Zij opent haar betoog dat reclame helemaal geen invloed heeft op het starten met roken door kinderen. Maar het feit is dat de tabaksindustrie miljarden spendeert aan reclame die slechts gericht is op de jeugd. De laatste wereldwijde campagne van Philip Morris is een geldverslindende fenomenaal effectieve reclame volledig gericht op kinderen – alléén op kinderen!

Negenjarige kent drie sigarettenmerken

Direct hierna steeg het aantal rokende kinderen in Duitsland fors. Philip Morris moest dan ook onder dwang van rechtszaken de campagne aanpassen. De derde wereld, groeimarkt van de tabaksindustrie, wordt bestookt met jonge meisjes in rood-wit tabakstenue, race auto's in de kleuren van een bekend sigarettenmerk en muziekfestivals worden op grote schaal gesponsord door de tabaksindustrie. De vakterm voor jonge kinderen die de dode rokers moeten vervangen is replacement smokers: de vervangers.

Nederlandse kinderen die vaak meegaan naar de supermarkt kunnen op negenjarige leeftijd al drie verschillende sigarettenmerken benoemen dankzij de schreeuwende reclame- uitingen op 60.000 verkooppunten. Er bij willen horen: de peer group pressure speelt een rol, juist in combinatie met reclame. Via de social media is er een circuit van onzichtbare marketing. Kinderen beginnen met roken om er bij te horen, maar doorroken gebeurt alleen dankzij de nicotineverslaving in combinatie met andere toegevoegde stoffen. De sigaret is deadly by design en allang niet meer het kankerstaafje van vijftig jaar geleden. Hoe is het mogelijk dat iemand wél gelooft in marktwerking maar niet in reclame? En als reclame niet zou werken, waarom lopen er dan zoveel rechtszaken door de tabaksindustrie in landen waar plain packaging met graphic warnings is ingevoerd?

Roken: bevrijden van vrouwen

Het standaard- huilargument dat straks niks meer mag, geen biertje, zoetigheid of chips, wordt er met de haren bijgesleept. Het is het eeuwige argument van de tabaksindustrie. Alleen dit jaar al zullen zes miljoen mensen sterven aan tabak, dat betekent deze week nog 500 man in Nederland en een miljard wereldwijd de komende eeuw. De helft overlijdt voor zijn pensioen. 30 Procent van alle kankerdoden zijn het direct gevolg van tabak. Het aantal rokende jongvolwassenen stijgt en het aantal vrouwen dat overlijdt aan longkanker is de laatste 10 jaar verdubbeld. Dit allemaal dankzij de intensieve marketing gericht op het 'bevrijden' van de thuiszittende vrouw, sigarettenpakjes met bloemetjes en namen als Glam voor meisjes.

Het argument dat straks niets meer mag slaat kant noch wal: de slechte prognose van rokers is onvergelijkbaar met de levensverwachting van mensen die op hoge hakken lopen, af en toe naar de zonnebank gaan, een zak chips eten of een biertje drinken. Nicotine is net zo verslavend en epidemiologisch gezien veel vernietigender dan cocaïne en heroïne; waarschijnlijk vindt mevrouw Katz het ook een goed idee om daar in mooie pakjes reclame voor te maken. In haar beleving is een ernstig verslavend product hetzelfde als op hoge hakken lopen. Kom eens kijken in ons ziekenhuis hoe groot die overeenkomsten zijn.

Denormaliseer tabak

Ook vergelijkt mevrouw Katz roken en het drinken van een biertje met elkaar. Op basis van welke biologische gegevens zij dat doet, is onduidelijk. Alcohol is in drie procent van de gevallen verslavend, nicotine in 80 procent. Ze vergelijkt appels met peren.

Er zijn wél argumenten om maatregelen te nemen die effectiever zijn om het aantal rokers te verminderen; helaas noemt Judith Katz die niet. Maak sigaretten 2 x zo duur door het ophogen van de accijnzen, gebruik die accijnzen om rookverslaving te behandelen of om onderzoek naar dodelijke longkanker een impuls te geven. Beperk de verkooppunten van 60.000 naar 1500 en zorg dat kinderen en jongvolwassenen geen sigaretten meer zien. Denormaliseer tabak. Zorg dat kinderen niet beginnen, laat de huidige rokers met rust of help hen als ze willen stoppen.

Het is een zwakte om argumenten te onderbouwen met cijfers van de vaste advocaten van de tabaksindustrie. Als de advocaat van Bird en Bird begint over intellectuele eigendomsrechten dan zou je kunnen overwegen om de rechten van de mens op leven mee te nemen in de discussie.

Voor de zoveelste keer komen de illegale sigaretten om de hoek kijken. Uit een rapport van KPMG, opdrachtgever Philip Morris, komt dit niet-onderbouwde argument naar voren. Het aantal illegale sigaretten is zeer laag en al jaren stabiel in Nederland. Hoe de tabaksindustrie toch steeds weer haar al 50 jaar oude argumenten, bekend uit gelekte informatie, over het voetlicht weet te krijgen? Macht, lobby, marktwerking. En heel veel geld voor reclame.

Wanda de Kanter is longarts in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis te Amsterdam. En voorzitter van Stichting Rookpreventie Jeugd.