Zimbabwe is toegetreden tot het internationale rookontmoedigingsverdrag, de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Via die weg hoopt Zimbabwe op te kunnen komen voor zijn tabaksboeren. Volgens berichten heeft president Robert Mugabe het verdrag op 16 juli getekend.
Door Bas van Lier

Het secretariaat van de WHO FCTC in New York bevestigt de toetreding van Zimbabwe tot het verdrag, maar wacht met de bekendmaking daarvan totdat de officiële documenten zijn gedeponeerd bij de secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Daarna duurt het nog 90 dagen voordat Zimbabwe daadwerkelijk als 180ste partij tot het internationale rookontmoedigingsverdrag wordt toegelaten. Daarom is het nu al zeker dat Zimbabwe nog niet als volwaardig verdragspartner kan meepraten tijdens de 6de Conference of Parties (CoP) van de WHO FCTC van 13 tot 18 oktober in Moskou.

Meepraten over internationale anti-tabaksmaatregelen is wel waar het dit tabakexporterende land om is te doen. Het terugdringen van tabaksgebruik staat niet erg hoog op de agenda in Zimbabwe, dat 10,7 procent van zijn nationale product uit tabaksteelt haalt. De lokale krant The Herald citeert de CEO van de nationale Tobacco Industry and Marketing Board, Andrew Matibiri, die stelt dat de toetreding geen slecht nieuws hoeft te betekenen voor de tabaksboeren in het land.

"We zullen nu als verdragspartner kunnen deelnemen aan de beraadslagingen en we zullen onze stem kunnen laten horen en onze overwegingen zullen gehoord worden," zegt Matibiri in de krant. Tegen het Chinese persbureau in Afrika Xinhua zei Matibiri dat de Zimbabwaanse delegatie onder leiding van de minister van Gezondheid zich niet zozeer zal verzetten tegen anderen, maar vooral ook de keerzijde zal benadrukken. "We zullen de andere kant van het verhaal vertellen, namelijk dat ons land nog steeds erg afhankelijk is van tabak en dat, zolang er geen alternatief is, het onze boeren moet worden toegestaan om het gewas te telen."

Een anonieme expert laat in The Herald eenzelfde geluid horen: "Voor de toetreding konden we onze tabaksboeren niet verdedigen, maar nu we lid zijn kunnen we onze stem laten horen over zaken die Zimbabwaanse tabak kunnen raken, in tegenstelling tot toen we nog geen legitieme toegang tot de discussies hadden." Volgens de zegsman is Zimbabwe zelf geen grote consument van tabak, waardoor de bepalingen in het FCTC-verdrag geen grote gevolgen voor de tabaksteelt zullen hebben.

Volgens The Herald exporteert Zimbabwe 98 procent van de 213 miljoen kilo tabak die ruim 106.000 boeren er jaarlijks produceren. Tabak is een van de belangrijkste teelten voor de kleine boeren die onder het landhervormingsbeleid van Mugabe kleine stukjes land zijn toebedeeld. Het land zit daarom niet te wachten op verdere restricties op het tabaksgebruik in de landen waar het naar exporteert.

Tabaksboeren in verzet

De beslissing van Zimbabwe om toe te treden tot het FCTC-verdrag kan worden gezien in het licht van een oproep van de internationale organisatie van tabaksboeren ITGA om mee te praten tijdens FCTC-bijeenkomsten. Tijdens een bijeenkomst in de hoofdstad van Zimbabwe, Harare, zei ITGA-president François Van Der Merwe dat de belangen van 30 miljoen tabaksboeren in de wereld beschermd moeten worden tegen anti-tabaksmaatregelen.

De lokale Financial Gazette rapporteerde over de bijeenkomst waar Van Der Merwe sprak. "We moeten niet toelaten dat het Westen Afrika dicteert hoe onze tabakssector eruit zou moeten zien en hoe die gereguleerd zou moeten worden." De ITGA-president riep tabaksboeren in Oeganda, Tanzania, Mozambique, Malawi, Zimbabwe en Zuid-Afrika op om zich samen te verzetten tegen de anti-tabakslobby.

Van de genoemde landen zijn tot nu toe alleen Oeganda en Zuid-Afrika partners in de FCTC. Mozambique tekende het verdrag wel in 2003, maar heeft het daarna nooit geratificeerd.