In Australië probeert de tabaksindustrie bewust verwarring te zaaien over plain packaging, de generieke verpakkingen die in dat land sinds eind 2012 zijn ingevoerd. Sindsdien zouden er juist meer sigaretten worden verkocht. HP/De Tijd nam het bericht klakkeloos over. Maar de sigarettenfabrikanten willen de gegevens van dit onderzoek niet prijsgeven.
Door de webredactie

De Australische anti-rookwetgeving lijkt niet (meer) te werken, kopte gisteren het maandblad HP/De Tijd op haar website. Daarmee wordt "plain packaging" bedoeld, een maatregel tegen het roken die dit land eind 2012 als eerste ter wereld heeft ingevoerd. In plaats van de fraaie verpakkingen zitten de sigaretten nu in olijfgroene verpakkingen met afschrikwekkende foto's erop en met de merknamen in standaardletters.

Maar die maatregel zou niet tot minder rokers hebben geleid, aldus het artikel op de site van HP/De Tijd: "In de 18 maanden dat de pakjes peuken identiek aan elkaar zijn, is het aantal rokers niet afgenomen. Integendeel, er is zelfs een toename van maar liefst 59 miljoen verkochte sigaretten te zien."

Voorpagina

HP/De Tijd baseert zich op een bericht in The Australian. Die haalde afgelopen vrijdag op de voorpagina flink uit met cijfers van het onderzoeksbureau InfoView, ondersteund door de sigarettenfabrikanten Philip Morris en BATA, British American Tobacco Australia. Sinds het invoeren van plain packaging zou er een stijging van 0,3 procent van de totale omvang van het aantal sigaretten zijn - hierbij is echter geen rekening gehouden met de bevolkingsgroei. Het onderzoek liet ook een halvering van de jaarlijkse terugloop van het aantal rokers zien.

Op wat voor gegevens zijn de cijfers eigenlijk gebaseerd? Dat vraagt Marc Willemsen, hoogleraar Tabaksontmoeding bij de Maastricht University, zich ook af: "Officiële cijfers over een mogelijke toename van het roken in Australië heb ik nog niet gezien," zegt hij desgevraagd. "Ik begrijp van collega's uit Australië dat er geruchten verspreid zijn door de tabaksindustrie en dat de industrie eventuele onderliggende onderzoeksrapporten niet wil vrijgeven."

Vergeefs op zoek

De Guardian Australia ging gisteren, inderdaad vergeefs, op zoek naar de achtergrond van de cijfers. Die bleken van het onderzoeksbureau InfoView te komen. Toen de Guardian Australia InfoView naar de onderzoeksgegevens vroeg, werd de krant doorverwezen naar tabaksfirma BATA dat vervolgens een persbericht stuurde waarin de eerder genoemde cijfers werden opgevoerd en waarin 'plain packaging' met de grond werd gelijkgemaakt.

Maar waarop zijn de cijfers gebaseerd? BATA wil de ruwe onderzoeksdata niet prijsgeven aan de Guardian Australia, daar dit "commercieel gevoelig" ligt, aldus BATA-woordvoerder Scott McIntyre. "Het is geen eigen BATA research," voerde hij verder aan. Het onderzoek is gekocht van derden." Van onderzoeksbureaus Roy Morgan en het eerder genoemde InfoView. "Zoals elk ander bedrijf dat consumenten artikelen verkoopt met een korte doorlooptijd, kopen ook wij informatie over onze producten," aldus de Australische BAT-woordvoerder McIntyre die op dit YouTube-filmpje tekeer gaat tegen plain packaging.

De schaduwminister van Volksgezondheid Catherine King is gevraagd om commentaar. "De tabaksindustrie is de enige die ervan overtuigd is dat 'plain packaging' slecht is - en dat is omdat men weet dat men minder sigaretten aan minder mensen zal gaan verkopen," zegt ze. "De regering ziet het als haar plicht om de 'plain packaging' maatregel volmondig te steunen." King verwijst naar de cijfers van ABS, het Australian Bureau of Statistics. Daaruit blijkt dat Australië sinds 2001 een daling van het aantal rokers kent, een trend die doorzette in 2011-2012.

De meeste onderzoekers zijn het erover eens dat het nog te vroeg is om de gevolgen van de nieuwe maatregel te kunnen meten, maar onderzoek heeft al aangetoond dat mensen worden afgeschrikt door de schokkende afbeeldingen op de nieuwe verpakkingen, aldus de Guardian Australia.

Media Watch maakte in een uitzending van 16 juni gehakt van de berichtgeving in The Australian. Klik hier om het item te bekijken.

Jammer

HP/De Tijd heeft de gegevens klakkeloos overgenomen. En zelfs met een fout erin. Het aantal rokers zou in 2013 zijn toegenomen met 0,3 procent. Dat klopt niet, het betreft het aantal verkochte sigaretten zoals hierboven al is vermeld. "Blijkbaar is de maximale groep die tot stoppen aan te zetten is bereikt, of werkt de wetgeving niet meer", luidt de conclusie in het artikel.

Jammer dat het maandblad zich niet verdiept heeft in de herkomst van de cijfers zoals de Guardian Australia heeft gedaan.  "Vooralsnog houd ik het op een poging van de industrie om de publieke opinie tegen 'plain packs' te beïnvloeden," constateert hoogleraar Marc Willemsen. Het is onbegrijpelijk dat HP/De Tijd zo slordig over zo'n belangrijk thema heeft geschreven.