Tabaksgebruik en zorg staan op gespannen voet met elkaar. Toch is er iemand die aan beide kanten van dit spectrum een duit in het zakje doet. Zijn naam is mr. M.J. (Theo) Roos, de spin in het web van het Postbus 262-tabakssyndicaat en tevens voorman van de privéklinieken in Nederland. Dit is het laatste deel in de serie over het tabakssyndicaat.
Door Stella Braam

Hebt u wel eens van de vereniging Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) gehoord? Dat is een branche-organisatie met 133 aangesloten privéklinieken, samen goed voor 230 vestigingen. De bij ZKN aangesloten klinieken bieden allerlei specialismen aan, bijvoorbeeld diagnostiek, plastische chirurgie, cardiologie, gynaecologie en neurologie.
Zo'n vereniging heeft natuurlijk een doel en dat is "de kwaliteit van de medische behandelingen, geleverd door zelfstandige klinieken te bevorderen en inzichtelijk te maken voor iedere patiënt in Nederland".

Bij het in de Kamer van Koophandel opgegeven bezoekadres gaat een belletje rinkelen: de Overgoo 13 te Leidschendam? Daar zit het kantoor van het CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel), de branchevereniging van de supermarkten. En de post voor de kliniekenvereniging moet naar de welbekende postbus 262 te Leidschendam. De postbus waarachter een tabakssyndicaat blijkt schuil te gaan. 

In deze serie is duidelijk geworden dat tabaksfabrikanten nauw samenwerken met de supermarktenkoepel  (postbus 262) voor een optimale verkoop van tabak. De belangenvereniging van de kleine tabakswinkeliers (postbus 262) met allerhande stichtingen (postbus 262) waaronder een met de tabaksfabrikanten (postbus 262), heeft zich hierbij aangesloten. Samen lobbyen zij voor de verkoop van tabak door de supermarkten en proberen te voorkómen dat het aantal verkooppunten van tabak wordt verminderd. Dat is belangrijk voor de tabaksindustrie die belang heeft bij zoveel mogelijk verkooppunten van tabak.

De zelfstandige privéklinieken maken dus ook van deze postbus gebruik. En bij de naam van de directeur van ZKN gaat weer een bel rinkelen. Dat is mr. M.J. Roos. Die naam kennen we al. Dat is Mattheus Johannes Roos, beter bekend als Theo Roos, de man die de eigenaar is van postbus 262 te Leidschendam.

Zou Theo Roos voor tabak hebben gelobbyd én directeur van een vereniging voor klinieken zijn? Hij onderhoudt nu warme banden met het ministerie van Volksgezondheid. Op pagina 24 van dit jaarverslag 2012 staat meneer Roos stralend op de foto met minister voor Volksgezondheid Edith Schippers. Volgens het jaarverslag draagt zij "de zelfstandige klinieken duidelijk een warm hart toe".

Directeur van de supermarkten

We duiken in het verleden van meneer Roos. Tot 2010 was hij directeur van het CBL, de koepel van de supermarkten, zo bevestigt een woordvoerder van het CBL. En dat terwijl Roos volgens de Kamer van Koophandel al sinds 1 juli 2004 directeur van ZKN is. Die twee functies lijken nogal strijdig met elkaar. Maar dat hij directeur is van een supermarktbranchevereniging, zegt toch niets over zijn inmenging in de tabakslobby? Inderdaad, maar zijn actieve rol in deze lobby komt aan het licht dankzij interne documenten van het ministerie van Volksgezondheid die via de Wet openbaarheid van bestuur zijn vrijgegeven.

We treffen lobbybrieven aan van oud-CBL-directeur mr. M.J. Roos. Als de overheid het aantal verkooppunten van tabak wil verminderen, schrijft hij (30 maart 2001) een brief aan het ministerie van Volksgezondheid. Zijn boodschap luidt: wij zijn tégen.

Een jaar later speelt de overheid met het idee dat winkels die zelfzorgmedicijnen verkopen, geen tabak in de schappen mogen hebben (vanuit het idee dat iets dat beter maakt niet naast iets dat ziek maakt, in dezelfde winkel moet liggen). Roos schrijft op 23 juli 2002 dat hij daartegen is. Het Financieele Dagblad berichtte daarover: "Als de overheid supermarkten dwingt te kiezen tussen de verkoop van geneesmiddelen en tabak, kiest de branche voor de tabakswaar. De branche verdient immers veel meer aan shag, sigaretten en aanverwante handel. "

Leeftijdscontrole tabak

Ook nadat Roos directeur van ZKN is geworden en dat met zijn directeurschap bij het CBL combineert, gaan er lobbybrieven voor tabak naar de overheid. In 2005 bijvoorbeeld over de leeftijdscontrole op tabak. Theo Roos schrijft dat het onmiskenbaar vaststellen van de leeftijd van een klant van "een zo dusdanig subjectieve aard" is, dat daar verschillende interpretaties aan kunnen worden gegeven. Roos pleit voor een koopverbod, voor het strafbaar stellen van kinderen, zodat tieners onder de zestien die tabak kopen, een boete kunnen krijgen. Hé, dat is een bekend argument van de tabaksindustrie.

De brief van Roos over leeftijdscontrole valt des te meer op, nu sinds kort blijkt dat het CBL een vrijwel waterdicht leeftijdscontrolesysteem blijkt tegen te houden. Onlangs wijdde VPRO-onderzoeksprogramma Argos nog een uitzending aan de leeftijdscontrole op alcohol en waarom supermarkten een vrijwel waterdicht systeem om die controle aan te scherpen, niet invoeren. Antwoord: het CBL bleek daar, zo kon Argos mede dankzij interviews en interne notulen aantonen, een afwijzende rol in te hebben gespeeld. Het gaat om het bekende Ageviewers-systeem dat de leeftijdscontrole op tabak ook geweldig zou kunnen bevorderen. En dat is hard nodig om jongeren van tabak af te houden, zo bleek uit dit stuk op deze site.

Intussen is de Autoriteit Consument en Markt een onderzoek gestart om na te gaan of supermarkten een kartel hebben gevormd dat de komst van het leeftijdscontrolesysteem tegenhoudt, zie dit eerdere artikel.

Ondanks dat Theo Roos sinds 2010 geen directeur meer is van het CBL, blijkt hij nog niet weg te zijn, zo bevestigt desgevraagd de woordvoerder van de supermarkten. Volgens diezelfde woordvoerder is Roos echter geen adviseur meer van het CBL. In 2013 was hij dat nog wel, zo blijkt uit deze CBL-gids. Hij bekleedt volgens dezelfde gids ook een trits functies voor het CBL. Zo was of is Roos directeur van Stichting De Duurzame Levensmiddelenketen, van Stichting De Duurzame Zuivelketen, zit hij in het Productschap Wijn en is hij CBL-vertegenwoordiger bij de Begeleidingscommissie Raamovereenkomst Verpakkingen.
De CBL-woordvoerder laat per e-mail weten dat Roos in het Hoofdproductschap Akkerbouw afgevaardigd is en voorzitter is van het Georganiseerd Overleg Levensmiddelen dat nog niet zo lang geleden de CAO - onderhandelingen met de vakbonden voerde.

Eigenaar websites

Er is nog iets opmerkelijks. Achter de website van de vereniging voor kleine tabakswinkels de NSO, zit ook al Theo Roos. Hij is eigenaar van die website. Roos heeft eveneens de website van de supermarkten geregistreerd. En ja, ook de website van de vereniging Zelfstandige Klinieken is van Roos.

Deze sites worden allemaal via dezelfde server in de lucht gehouden. Die server heet Platformplaza en staat ook weer op naam van Mr. M.J. Roos - zij het wel op een ander adres: Overgoo 11, bij de buren van het CBL. Tot 2011 was het CBL hier nog wel gevestigd en deelde dit pand met het Platform Verkooppunten Tabak en de NSO, de vereniging van de kleine tabakswinkels.

Prins Willem-Alexander

Dat iemand een website beheert, zegt vooral iets over de kringen waarin hij zich bevindt en de mensen die hij zo van dienst is. In het geval van Roos zijn dit zowel de zelfstandige kliniekenvereniging ZKN als tabakslievende organisaties.

Ook de overheid weet hem te vinden. Zo registreerde Roos de website van ECP-EPN. Dit is een onder meer door het ministerie van Economische Zaken en werkgeversorganisatie VNO-NCW opgericht Platform voor de Informatiesamenleving. Met topmannen als VNO-NCW- voorzitter Bernard Wientjes en ook (toen nog) Prins Willem-Alexander in de Raad van Advies, zo staat in dit jaarverslag. De ECP is overigens gevestigd aan de Overgoo 13, dus in het pand waar de supermarkten kantoor houden en maakt ook gebruik van de postbus van Theo Roos.

Nu we het toch over werkgeversorganisatie VNO-NCW hebben, ook daarmee zijn korte lijntjes. VNO-NCW lobbyt op het hoogste niveau voor de tabaksindustrie, zoals onthuld werd in een artikel in Vrij Nederland.
ZKN is lid van VNO-NCW. Er is ook een VNO-NCW-link naar het College van Deskundigen in Roos' vereniging Zelfstandige Klinieken Nederland. Dat zit zo: de voorzitter van het College van Deskundigen van Zelfstandige Klinieken Nederland is Dian van Leeuwen. Zij is oud-VVD voorzitter en Eerste Kamerlid geweest, en was woordvoerder volksgezondheid. Van Leeuwen was lid van de Raad van Bestuur van VNO-NCW en gaf tot voor kort leiding aan de Werkgeversvereniging Contactcenters. Gevestigd aan de... Overgoo 13 te Leidschendam, met de bekende postbus van Theo Roos.

Stilte

Toen vorig jaar het nieuws naar buiten kwam dat VNO-NCW op het hoogste niveau voor tabak lobbyt, stuurde TabakNee een e-mail aan de directie van ZKN. Met de vraag of ZKN als lid van VNO-NCW de werkgeversorganisatie zou kunnen aanspreken op de lobby voor tabak. ZKN hulde zich in stilzwijgen. Nu we weten dat Roos aan al die verschillende touwtjes trekt, is dat niet zo verrassend meer te noemen.

Ook voor dit artikel hebben we ZKN en Roos in het kader van wederhoor per e-mail vragen gesteld. Bijvoorbeeld: Mensen worden ziek van het roken. Denkt u nu anders over uw lobby voor tabak als directeur van ZKN? Zou u, gezien de functie die u nu hebt, uw betrokkenheid bij CBL niet moeten opgeven, zoals ook het beheer van talloze websites voor onder meer de branchevereniging van kleine tabakswinkels? Er gaat voor tal van stichtingen die op volksgezondheid of op tabak zitten, post naar uw postbus 262. Maakt u die post zelf open? Zo nee, wie doet dat dan wel?

Reactie Theo Roos

Roos heeft niet op de vragen gereageerd maar wel via via een samenvatting van het artikel gelezen. Dit  "past in een serie verdachtmakingen van een groot aantal mensen", aldus Roos in een e-mail. "Er is nimmer sprake geweest van enige vermenging van zaken. Het is voor iedereen altijd transparant geweest dat ik naast ZKN ook directeur van het CBL was. Overigens vervul ik daar al lange tijd geen enkele functie meer." Dat is vreemd, omdat de woordvoerder van het CBL wat anders zegt, zie boven.

Roos begrijpt het niet: je kunt niet tegelijkertijd voor de tabaksindustrie en de gezondheidszorg werken. Roos pleit aan de ene kant voor tabaksverkoop in de supermarkten en kan de mensen met hart- en vaatziekten daarna opvangen in de aangesloten Cardiologie Centra. Uit het jaarverslag van de ZKN, zoals eerder vermeld, blijkt dat hij ook persoonlijk toegang tot minister Schippers heeft. Rest de vraag: zijn de klinieken op de hoogte van de achtergrond en activiteiten van hun voorman?

Dit is het laatste deel van deze serie over het tabakssyndicaat achter postbus 262. Eerdere delen lezen? Deel 1. Deel 2. Deel 3. Deel 4. Deel 5. Deel 6. Deel 7. Deel 8. Deel 9. Deel 10.

Op de hoogte blijven van nieuwe afleveringen van deze serie en ander nieuws? Meldt u dan aan voor de nieuwsbrief. Dat kan in de rechterkolom van deze pagina of via de homepage.