Sigarettenfabrikanten houden met succes accijnsverhogingen tegen en dat lukt ze door een onderzoek te financieren dat een verband suggereert tussen duurdere sigaretten en meer smokkel. Die conclusie trok het NCRV programma Altijd wat gisteren in een item naar aanleiding van de sluiting van de Philip Morris fabriek in Bergen op Zoom.

Door de webredactie

Als reden van de fabriekssluiting noemde Philip Morris eerder het teruglopend aantal verkochte sigaretten, onder meer als gevolg van toenemende beschikbaarheid van goedkopere, illegale sigaretten.

In de uitzending zegt Luk Joossens, onderzoeker en expert in tabakspreventie bij de Stichting tegen Kanker in Brussel daarover: "Onzin. Ze hebben geen cijfers die wetenschappelijk onderbouwd zijn die aantonen dat de smokkel toeneemt. Op basis van de beschikbare gegevens in Europa is er geen verband tussen de hoogte van de prijs en de hoogte van de smokkel. We stellen vast dat in landen waar de prijs laag is, de smokkel het hoogst is.'

11 procent illegaal

De industrie houdt vol dat illegale sigaretten de markt overspoelen. In Nederland zou het gaan om 11 procent van de totale markt. Dat cijfer komt uit een door Philip Morris betaald rapport van KPMG, waarvan eerder op deze site is vastgesteld dat er niets van deugt.

In de uitzending vertelt Jan Willem Roelofs van de Stichting Sigarettenindustrie, dat de cijfers zijn gebaseerd op het verzamelen van lege pakjes in heel Europa, waaronder 10.000 in Nederland.

Maar dat zegt niets, stelt Joossens: "Als men niet zegt in welke wijk en op welke wijze die pakjes worden verzameld, dan is dit waardeloos. In Brussel is er bijvoorbeeld in de wijk rond het Zuidstation smokkel van sigaretten, in andere wijken minder. Dus als men niet zegt waar de pakjes worden verzameld, dan is dit onderzoek waardeloos."

Volgens Roelofs zou het onthullen van de vindplaatsen een volgend onderzoek kunnen beïnvloeden. Maar ook Anca Toma van Smokefree Partnership in Brussel en Wanda de Kanter van de Stichting Rookpreventie Jeugd zijn daar niet door overtuigd en stellen met Joossens dat een onderzoek zonder degelijke bewijsvoering geen enkele waarde heeft.

Lobby had succes

Toch is het rapport met succes bij de Nederlandse overheid ingestoken. Bij Pauw & Witteman ontkende minister-president Rutte eerder dat uitstel van een verhoging van de tabaksaccijns onder invloed van de tabakslobby genomen zou zijn. Het uitstel had alleen te maken met de verschillen in prijs die zouden ontstaan met het buitenland, waardoor mensen hun sigaretten over de grens zouden gaan kopen.

Maar, zegt Wanda de Kanter: "Rutte kan zich alleen maar baseren op dat KPMG-rapport, want hoe anders komt hij met deze opmerking?"

Rutte gaf indirect toe dat de regering zich bij deze beleidsbeslissing heeft laten beïnvloeden door de tabaksindustrie, wat in strijd is met artikel 5.3 van het FCTC-verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie. Nederland is partner in dat wereldwijde verdrag voor tabaksontmoediging, waarvan artikel 5.3 voorschrijft dat overheden de tabaksindustrie geen invloed mogen geven op beleidsbesluiten.

Joossens: "Wij vinden het merkwaardig dat een rapport dat betaald wordt door Philip Morris en dat niet door enige overheid gebruikt mag worden, massaal door overheid in Nederland, België en Europa wordt gebruikt, terwijl het zogenaamd niet de bedoeling is van dat rapport."

De Kanter laat ondertussen geen illusies over de redenen achter de sluiting van de Philip Morris fabriek in Bergen op Zoom: "De enige reden voor Philip Morris om de fabriek te sluiten is haar aandeelhouders tevreden te stellen en de productie naar lagelonenlanden te verhuizen. Wat Philip Morris betreft kunnen hun werknemers en hun klanten gewoon doodvallen."

Bekijk het item Illegale sigaretten, feit of fictie in de uitzending Altijd wat van 29 april 2014.