"De overheid wil het gebruik van tabaksproducten ontmoedigen. Het gebruik kan worden beïnvloed door de hoogte van de accijns." Die zin prijkte tot voor kort op de website van het ministerie van Financiën. Maar opeens is dat statement verdwenen. Waarom?

Door Stella Braam

Lindy van Galen, persvoorlichter Fiscale Zaken op Financiën, geeft per e-mail uitleg. "De informatie op Rijksoverheid.nl wordt regelmatig ververst", schrijft ze. "De tekst over tabaksproducten is in november 2013 gewijzigd met als reden dat Tabaksontmoedigingsbeleid niet direct het terrein van het Ministerie van Financiën is maar van het Ministerie van VWS [Volksgezondheid, red.]."

Hoe verhoudt het verwijderde statement zich tot de brief van 18 september 2012 aan de Tweede Kamer? Een brief over de begroting van het ministerie van Financiën voor het jaar 2013. Daarin staat: De accijnzen op tabak (en alcohol) zijn belangrijk voor de staatsbegroting "en vervullen daarnaast een rol bij de ontmoediging van de consumptie van tabak en alcohol."

De minister van Financiën herhaalde dat nog eens op 2 september 2013 in zijn antwoord op Kamervragen over deze kwestie van het Tweede Kamerlid Henk van Gerven. De minister schreef: "Het primaire doel van belastingen is het genereren van opbrengsten. Dit geldt dus ook voor accijnzen. Accijnzen vervullen daarnaast een rol bij de ontmoediging van de consumptie van tabak en alcohol."

Is het beleid opeens gewijzigd?

Nee hoor, laat Van Galen weten, "er is geen sprake van een beleidswijziging." Het statement mag dan wel van de site van Financiën zijn verwijderd, stelt ze, er staat nog wel iets over het doel van de accijns op de site van rijksoverheid.nl.

Daar lezen we: "De overheid heft accijns over bepaalde consumptiegoederen. Het gaat om brandstoffen (zoals benzine, diesel en LPG), alcoholhoudende producten (zoals bier en wijn) en tabaksproducten. Het belangrijkste doel van de accijns is het verschaffen van inkomsten voor de Rijksoverheid. Daarnaast kan een hoge accijns het gebruik van bepaalde goederen (zoals alcohol) ontmoedigen." Opmerkelijk is dat hier wel de ontmoediging van alcohol, maar niet de tabak als voorbeeld wordt genoemd.

"Primair van VWS"

Van Galen: "Voor Financiën geldt nog steeds dat het belangrijkste doel van de accijns het verschaffen van inkomsten is en dat de accijns daarnaast een rol kan spelen bij het ontmoedigen van het gebruik van bepaalde goederen, zoals onder andere op 18 september 2012 aan de kamer is gecommuniceerd. Echter het tabaksontmoedigingsbeleid is primair het terrein van VWS."

Maar wacht eens even, het tabaksontmoedigingsverdrag geldt toch voor de héle overheid, dus voor alle ministeries? Dat betekent dat tabaksontmoedigingsbeleid net zo centraal bij Financiën zou moeten staan als bij Volksgezondheid. Anders gezegd: het tabaksontmoedigingsbeleid geldt dus niet primair voor VWS. En dus zouden de tabaksaccijnzen prominent gebruikt moeten worden om het tabaksgebruik te ontmoedigen - los van de inkomsten die deze opleveren. Toch?

Van Galen: "Nederland heeft het FCTC-verdrag van de WHO geratificeerd en het verdrag geldt uiteraard voor alle ministeries." Dat heeft de minister van Financiën al eerder gesteld in antwoorden op 2 september 2013. Hij schreef: "Nederland heeft het FCTC-verdrag geratificeerd en het verdrag geldt uiteraard voor alle ministeries. Het ministerie van Financiën handelt in overeenstemming met dit verdrag."

"In meer of mindere mate"

Maar Van Galen voegt er nu nog wat extra's aan toe: "In het verdrag zijn diverse voorzieningen opgenomen die het doel hebben om de vraag naar tabak te verminderen. Het feit dat het verdrag voor alle ministeries geldt, neemt niet weg dat elk ministerie zijn eigen beleidsterreinen heeft waarop het verdrag in meer of mindere mate betrekking heeft. Het verdrag vereist geen wijziging van de nationale verdeling van beleidsterreinen, noch is opgenomen waarvoor tabaksaccijnzen dienen te worden gebruikt."

Wat bedoelt ze met dat niet vaststaat "waarvoor tabaksaccijnzen dienen te worden gebruikt?" Op deze vraag komt, ondanks diverse verzoekjes, geen antwoord meer.

Dat het statement van de website is gehaald, lijkt geen toeval. Het heeft er alle schijn van dat het ministerie alleen maar inzet op het binnenhalen van de tabaksaccijnzen en van de accijns als "instrument van de tabaksontmoeding" niets (meer) wil weten. Maar daar denkt PvdA-leider Diederik Samsom anders over. Accijnzen moeten worden ingezet als instrument voor tabaksontmoediging, in het bijzonder als het gaat om jongeren, zei hij afgelopen zondag op de tv, zie dit artikel. Komt het statement weer terug op de website? Wij wachten af.