In ruim een derde van de cafés waar dat niet mag, wordt gerookt. Dat blijkt uit de najaarsmeting van bureau Intraval in opdracht van NVWA, waarmee recent Europees onderzoek wordt bevestigd. De combinatie met gegevens over het aantal rookinspecties door de NVWA zelf, laat zien dat de handhaving een farce is.

De cijfers werden vorige week door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) naar buiten gebracht en tegelijk door staatssecretaris Van Rijn van VWS aan de Tweede Kamer gemeld. In de documenten wordt onderscheid gemaakt tussen nalevingscijfers en handhavingscijfers. De eerste zijn gebaseerd op periodiek onderzoek door Intraval, waarbij in horecagelegenheden wordt gekeken of er wordt gerookt en of er asbakken op de tafels staan. De handhavingscijfers geven uitgevoerde controles en opgelegde sancties weer.

35% overtreedt wet

Intaval observeert horecagelegenheden in de categoriën restaurant; cafetaria en snackbar; sportkantine; kunst en cultuur (theater, bioscoop, museum); hotel en recreatie één keer per jaar. Het nalevingspercentage in deze categoriën varieert al vier jaar tussen de 96 en 100%. Cafés en discotheken, waar de naleving nog onvoldoende is, worden twee keer per jaar bezocht.

Uit de meting in het najaar van 2013 onder 400 aselect gekozen cafés en discotheken in het hele land blijkt dat in 35% van de cafés waar dat niet mag toch wordt gerookt. Voor discotheken is dat 29%. Van de cafés die onder de uitzonderingsregel voor kleine cafés vallen maakt 57% gebruik van die regeling. De cijfers laten zien dat het aantal cafés en discotheken waar niet wordt gerookt ten opzichte van najaar 2012 met 10 procentpunten is gestegen. Toch is het aantal cafés dat de wet overtreedt nog steeds erg hoog.

Een onderzoek van de Europese Unie, uitgevoerd in najaar 2012, komt op ongeveer eenzelfde percentage overtredingen als het recente Intraval-onderzoek. Het Europese onderzoek maakt een vergelijkbare splitsing naar horecagelegenheden. De gegevens werden echter op een andere wijze verzameld, namelijk door een steekproef van 1000 respondenten te bevragen. Zij kregen de vraag of bij de laatste keer dat zij gedurende het voorgaande halfjaar een drankgelegenheid hadden bezocht, er mensen waren die rookten. In Nederland zeid 38% van de geënquêteerden dat zij in het café rokers hadden meegemaakt. Gemiddeld wordt in heel Europa in 27% van de horecagelegenheden gerookt. Nederland doet daarmee vergeleken dus erg slecht.

Handhaving

De NVWA maakte tegelijk met de Intraval-gegevens ook cijfers over de eigen handhaving bekend. Over het hele jaar tot november voerde de NVWA 16.657 rookinspecties uit waarbij 1.686 keer een boete of een waarschuwing is uitgedeeld. Dat is 10% in plaats van een derde. Deze cijfers laten zien dat de handhaving van het rookverbod in Nederland niet veel voorstelt.

Een woordvoerder van de NVWA verklaart de verschillen tussen de nalevings- en handhavingscijfers door er op te wijzen dat een deel van de controles door de NVWA gecombineerde inspecties betreft, waarbij tijdens een hygiëne-inspectie ook een rookinspectie wordt uitgevoerd. De kans dat daarbij overtredingen worden aangetroffen is minder groot dan bij zogenaamd risicogebaseerd onderzoek. Daarbij worden door een tabaksteam gerichte controles uitgevoerd bij cafés en discotheken waar overtredingen kunnen worden verwacht. De boete voor een eerste overtreding bedraagt 600 euro. Bij herhaling kan dat bedrag oplopen tot 4.500 euro.

Ruim een derde van de 6.000 cafés in Nederland waar niet gerookt mag worden laat zich door die bedragen kennelijk niet afschrikken, wat bij zo’n lage pakkans niet erg verwonderlijk is. De NVWA hoopt met de uitbreiding van het tabaksteam van 20 naar 37 fte het aantal controles dit jaar aanmerkelijk te kunnen opschroeven. Het is de vraag of de cafés die rokers blijven gedogen er erg van onder de indruk zullen zijn.