Het staat nu keihard vast. Verhoging van de accijnzen, dus dure sigaretten, is hét middel in de strijd tegen tabak. Dat is de conclusie in een verhelderend overzichtsartikel van de hand van Jha en Peto in het New England Journal of Medicine (N.Engl J Med 370;1). Maar de tabaksindustrie gebruikt wereldwijd haar winst om regeringen hiervan te weerhouden.

Door Frits van Dam

Verdrievoudiging van tabaksaccijns vermindert in middel- en lage inkomenslanden het aantal rokers met een derde en voorkomt tweehonderd miljoen voortijdige doden in deze eeuw. "De prijs van de sigaretten is de belangrijkste factor bij het beginnen en stoppen met roken", schrijven de onderzoekers in hun artikel. Andere maatregelen om het roken te ontmoedigen zijn óók belangrijk, maar "zonder forse accijnsverhogingen zal het terugdringen van het tabaksgebruik met een derde moeilijk voor elkaar te krijgen zijn".

Professor Sir Richard Peto, co-auteur van dit artikel, zegt: "Er zijn twee zekerheden in het leven: dood en belastingen. Wat we willen is hogere belastingen op tabak en minder doden door tabak. Hierdoor beginnen kinderen niet met roken en worden volwassenen geholpen te stoppen wanneer het nog zin heeft."

Hoewel het verhogen van de accijnzen een probaat middel is om tabaksgebruik terug te dringen, zijn er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (de WHO) maar weinig landen die daar gebruik van maken.

7000 Euro per tabaksdode

De winst van de tabaksindustrie bedroeg in 2012 wereldwijd zo'n 35 miljard euro; dat is ongeveer 7000 euro per tabaksdode, aldus de onderzoekers. Het blijkt dat deze winst onder meer wordt gebruikt om "enorme politieke invloed" aan te wenden ter voorkoming van accijnsverhogingen. Dat gebeurt ook in Nederland, zie dit eerdere artikel op deze site.

Uiteraard is smokkel van een land met lage accijnzen naar een land met hoge accijnzen een probleem, maar daar kun je wat aan doen, zo stellen de onderzoekers. Bijvoorbeeld door betere controles op smokkel in te voeren en een goed opgezet belastingsysteem. Mede daarom is het zo belangrijk dat minder welvarende landen, waar de goedkoopste sigaretten voor iedereen relatief betaalbaar zijn, hun accijnzen flink verhogen. Winst of verlies in tabaksinkomsten van landen zijn van secundair belang, vinden de onderzoekers. Het belangrijkste argument om tabaksgebruik te verminderen, zijn de vele miljoenen mensen die aan tabak overlijden.

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wees er recent nog op dat een substantiële verhoging van accijns de belangrijkste preventieve maatregel is tegen niet-overdraagbare ziektes, zoals longkanker. (Draft action plan for the prevention and control of non-communicable diseases 2013-2020. Geneva: World Health Assambly, World Health Organization, 2013). Wereldwijd hebben overheden zich daarom verplicht om prioriteit te geven aan het terugdringen van het tabaksgebruik. In 2025 moet het tabaksgebruik met een derde zijn teruggedrongen.

Uitstel

Maar wat doet Nederland? Die stelt de toch al minieme accijnsverhoging van 9 eurocent uit van 1 maart 2014 tot 1 januari 2015. De "grenseffecten" worden als argument voor het uitstel gebruikt, een thema dat er door de tabakslobby stevig is ingehamerd: rokers zouden massaal de grens overgaan voor goedkopere tabak, wat later door onderzoek onderuit is gehaald. Kortom, de Nederlandse overheid laat haar oren nog steeds naar de tabakslobby hangen.

Het hele onderzoek staat hier.