E-sigaretten in de vorm van cartoonfiguurtjes, dieren of bubbelthee lijken in opmars en gaan op TikTok en Twitter viraal. Het is duidelijk wat de nicotine-industrie ermee beoogt: jonge kinderen verslaafd maken aan nicotine. “Deze kunnen we verbergen! Leraren weten sowieso niet wat het is!”

Door de webredactie

De dagen dat e-sigaretten het uiterlijk van traditionele sigaretten nabootsten zijn voorbij. Nieuwe e-sigaretten zijn kleine, kleurrijke en aantrekkelijke apparaten die eruit kunnen zien als snoep, gadgets, speelgoed of verzamelobjecten. Onderzoek van Tobacco Control vond onlangs verschillende merken die nicotine-houdende e-sigaretten verkopen in de vorm van kleine ijsjes, lolly’s, colablikjes, spelcomputers en cartoons. Ze vonden ook e-sigaretten die online viraal gingen in de vorm van bubbelthee en schattige tijgertjes in pyjama’s. De cartoontijgertjes zijn in verschillende kleuren en smaken verkrijgbaar. Eerder dit jaar werden deze onschuldig ogende wegwerp-vapes zelfs verkocht voor de deuren van een Maleisische middelbare school, schreef het Maleisische Says eerder dit jaar.

‘Unboxing’-video’s van de zogeheten ‘Tiger pods’ werden op TikTok miljoenen keren bekeken. De Tiger Pods worden niet alleen in Maleisië verkocht, maar zijn ook te vinden op Nederlandse webwinkels, zoals op vapestores.nl. Naast tijgertjes kun je daar ook e-sigaretten vinden die eruitzien als SpongeBob. Ook de SpongeBob-vape is terug te zien in een TikTok-video, die bijna 17 duizend keer bekeken is. In het meest gelikete comment onder de video zegt een TikTok-gebruiker: “Deze kunnen we verbergen! Leraren weten sowieso niet wat het is!”

TikTok, goudmijn voor de vape-industrie

De producenten van deze vapes maken gebruik van een huidige TikTok-trend waarin influencers pronken met miniaturen van alledaagse objecten onder de hashtag #mini of #tinythings. Door op TikTok te zoeken naar ‘#minicup’ vind je tientallen video’s die ‘speelgoedvapes’ promoten en in sommige gevallen ook verkopen. Zo biedt ‘minicupvape’  – het TikTok-account van een producent – via WhatsApp e-sigaretten aan in bulk in de vorm van bubbelthee, colablikjes en tijgertjes.

Onderzoek en regelgeving richt zich tot nog toe meestal op de smaak van e-vloeistof en de verpakking van e-sigaretten. Volgens Tobacco Control is er meer onderzoek nodig naar de impact van de uiterlijke kenmerken van e-sigaretten. “De ontwerpen kunnen mogelijk jongeren die alleen af en toe sociaal vapen, motiveren om hun eigen e-sigaretten aan te schaffen. Door van de e-sigaretten verzamelobjecten te maken, kunnen jongeren ook aangemoedigd worden om meerdere apparaten te kopen in plaats van één. Daarnaast kunnen deze vapes in het geheim gerookt worden, omdat het voor ouders en docenten niet duidelijk is dat het om e-sigaretten gaat”, schrijven de onderzoekers.

Stiekem vapen via je rugzak of hoodie

E-sigaretten die lijken op alledaagse producten of onopvallend vapen makkelijker maken, worden ook wel ‘stealth vapes’ genoemd. Tobacco Control vond eerder ook horloges, rugzakken en kleding met ingebouwde e-sigaretten. In de rugzakken en hoodies van Vaprwear Gear zitten bijvoorbeeld siliconenslangetjes, bedoeld om een e-sigaret op aan te sluiten via je zak of riem, waardoor het apparaat zelf verborgen blijft. Zo kun je als je de Vaprwear-hoodie draagt vapen via het ‘touwtje’ waar je normaalgesproken je capuchon mee straktrekt.

In het voorjaar van 2020 nam de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) maatregelen om het ‘stealth vapen’ onder jongeren terug te dringen door waarschuwingsbrieven te sturen naar tal van bedrijven, waaronder Vaprwear Gear, Vapewear, Wizman, EightCig, Ejuicepack, Vape Royalty, VapeCentric, Dukhan Store, VapeSourcing en Shenzhen Uwell Technology. De brief waarschuwde de bedrijven te stoppen met de verkoop van niet-geautoriseerde producten en het promoten aan minderjarigen te staken, anders konden ze rekenen op boetes of zouden de producten in beslag genomen worden.

FDA dreigt, maar producten blijven te koop

De waarschuwingen van de FDA hebben maar beperkt succes. Hoewel de rugzakken en hoodies van Vaprwear Gear niet meer online verkrijgbaar lijken te zijn, kun je bijvoorbeeld nog altijd de vape-horloges van Vapewear bestellen. Mogelijk mag Vapewear doorgaan met verkopen omdat ze de horloges niet meer promoten als stealth vape, maar als handsfree-product voor in de auto.

In november 2022 stuurde de FDA opnieuw waarschuwingsbrieven naar vijf bedrijven voor het ongeoorloofd op de markt brengen van 15 verschillende e-sigaretten die eruitzien als speelgoed, voedsel of stripfiguren. Brian King, directeur van het Center for Tobacco Products van de FDA, liet in het persbericht weten dat “de ontwerpen van deze producten overduidelijk bedoeld zijn voor de verkoop aan kinderen. Het is lastig vol te houden dat volwassenen die e-sigaretten gebruiken om te stoppen met roken een stripfiguur op de voorkant van het product nodig hebben om dat met succes te doen.”

Ondanks de waarschuwingen van de FDA voor boetes of inbeslagneming zijn de producten volgens Tobacco Control nog steeds in de VS te koop. De organisatie pleit daarom voor strenger toezicht op dergelijke producten en handhaving. Over kleur, grootte, vorm en stijl van e-sigaretten moeten duidelijke regels komen om te voorkomen dat er nog meer kinderen aan vapen verslaafd raken.

Onlineverkoopverbod per 1 juli

In de Nederlandse wet worden nog geen regels gesteld aan het uiterlijk van e-sigaretten. Wel werd op 14 maart door de Tweede Kamer een motie aangenomen van de Kamerleden Jeanet van der Laan (D66) en Don Ceder (CU), die in lijn met de plannen van de regering om voor e-sigaretten neutrale verpakkingen voor te schrijven, de regering verzoekt “te onderzoeken welke stappen er gezet moeten worden om ook de e-sigaret zelf een uniform en neutraal uiterlijk te geven.”

Ondertussen gaat per 1 juli wel het verbod op onlineverkoop van tabak in, wat ook de aankoop van dit vape-‘speelgoed’ via binnen- en buitenlandse websites in principe onmogelijk maakt. Een expliciet verbod op dit soort producten zou ook de verkoop via fysieke winkels onmogelijk moeten maken.