Dankzij een nieuwe campagne van Artsen Slaan Alarm beseffen steeds meer influencers dat vapen toch niet zo onschuldig is als het lijkt. KNMG-voorzitter René Héman is blij met het succes van de campagne. “We moeten toe naar een rookvrije generatie.”

Door Jeroen Kleijne

Arts Maatschappij & Gezondheid en bedrijfsarts René Héman is voorzitter van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). De artsenfederatie is een van de initiatiefnemers van Artsen Slaan Alarm, een samenwerkingsverband van artsen die zich inzetten voor een rookvrije samenleving. In de eerste campagne (2018) gingen acht artsen, onder wie kinderarts Noor Rikkers, oncoloog Luc van Lonkhuijzen en vaatchirurg Joep Teijink de straat op om rokers aan te spreken. In de nieuwste campagne zetten de artsen influencers die de e-sigaret promoten op social media voor de vraag: Help je de dodelijke tabaksindustrie? Of help je de artsen?

Op 22 maart hebben jullie via TikTok een campagne gelanceerd tegen het vapen. Waarom richten jullie je vooral op influencers?

“Als je het in groter perspectief ziet, moet je vaststellen dat de tabaksindustrie altijd op zoek is naar nieuwe rokers: de vervangrokers. Dat is hun strategie. Zoals ik eerder in een column schreef: kinderen en jongeren moeten de 19.000 rokers vervangen die in Nederland jaarlijks overlijden aan de gevolgen van hun verslaving. Vapen ziet er fancy en hip uit, met al die kleurtjes en smaakjes, en daarmee breng je weer nieuwe mensen aan het roken. In de video’s van Influencers zie je de e-sigaret regelmatig voorbijkomen; zij zijn zich vaak onvoldoende bewust van de gevaren van het vapen.”

De campagne duurt in totaal twee weken. Wat heeft die tot nu toe teweeggebracht?

“Veel influencers hebben naar aanleiding van deze campagne bepaalde filmpjes teruggetrokken. Ze willen niet meer betrokken zijn bij een product dat zo verslavend is. Daardoor wordt het vapen meteen al minder hip. Het lijkt er dus op dat er echt iets gaat veranderen. Natuurlijk zijn we blij dat deze campagne zo’n effect heeft gehad.”

De laatste jaren zie je dat huisartsen en specialisten steeds meer nadruk leggen op preventie. Hoe komt dat?

“Eigenlijk gaan we daarmee terug naar de tijd van de arts Sarphati, die leefde in de 19e eeuw. Sarphati constateerde dat er meer nodig was om ziekte te bestrijden dan alleen behandeling. Hij richtte zich met zijn aanpak niet op de genezing, maar op de oorzaken en daarmee het voorkomen van ziekte. Het staat ook in onze gedragsregels en onze eed: dat artsen een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Meer dan alleen voor de individuele patiënt. We moeten zorgen dat mensen zo lang mogelijk gezond blijven. In de 20e eeuw lag de nadruk op de verbetering van behandelingen, het maakbaarheidsdenken. We zien nu in dat er meer is dan dat, dat je beter ziekte kunt voorkomen.”

Is dat ook de boodschap van de open brief ‘Voorop voor gelijke gezondheid’ die jullie in februari aan het kabinet hebben gestuurd?

“Daarin noemen we verschillende factoren die invloed hebben op gezondheid. Eén daarvan is de gezondheidszorg, maar dat effect is maar 11 procent. Als je kijkt naar ‘gezond blijven’ zijn de invloeden van de sociale en fysieke omgeving en iemands leefstijl vele malen groter, in totaal bijna 70 procent. Als je die factoren kunt beïnvloeden heeft dat veel meer impact.”

‘Door bestaanszekerheid goed te organiseren voor iedereen kun je al veel bereiken’

Tabak wordt in de open brief niet apart genoemd. Is dat een bewuste keuze?

“In de brief richten wij ons echt op gezondheid in zijn geheel. Niet-roken is een van de zaken die hoort bij een gezonde leefstijl. Als je naar de toekomst kijkt, is over twintig jaar 25 procent van de bevolking boven de 65 jaar – nu is dat nog 20 procent. Die toename heeft grote invloed op de zorg. Als je mensen gezonder houdt, kun je daar invloed op uitoefenen. We hebben dus nog twintig jaar om dat voor elkaar te krijgen. Het gaat erom dat we in Nederland een samenhangend langetermijnbeleid ontwikkelen waarin al die genoemde factoren mee worden genomen. Door bestaanszekerheid goed te organiseren voor iedereen kun je al veel bereiken.”

Wordt er in De Haag naar de artsen geluisterd?

“Steeds meer, denk ik. We hebben vorige maand nog een gesprek gehad met minister Schouten en staatssecretaris Van Ooijen. Die laatste was erg enthousiast over de open brief die door meer dan zeventig partijen is ondertekend. En we hebben nog meer ministers op ons netvlies, want wonen is voor ons bijvoorbeeld ook een belangrijk thema. Bij bestaanszekerheid hoort een goed dak boven je hoofd, een goed inkomen, gezonde voeding en goed onderwijs. Alles hangt met elkaar samen.”

Hoe kijkt u dan naar het antitabaksbeleid?

“Ik zou willen dat het tempo omhooggaat. Dat is een van de redenen dat we aandacht hebben besteed aan het vapen. Ik weet dat er de komende jaren nog stappen worden gezet, maar ik zou denken dat het vlugger kan en moet. Zoals ik net al zei: de druk op de zorg wordt steeds groter. Op termijn komen we in de zorg 600.000 medewerkers tekort. Als je mensen gezonder houdt, neemt niet alleen de druk op de zorg af, maar kunnen ze ook langer deelnemen aan het arbeidsproces.”

In een recente column pleit u dan ook voor een generatiegebonden verkoopverbod van tabak. Waarom is dat een goede oplossing?

“Een dergelijke ­regeling kan ervoor zorgen dat jongeren nooit meer tabak kunnen kopen. Als wij nu beginnen met zo’n generatie­gebonden verbod op de aankoop van tabak, bijvoorbeeld voor iedereen geboren vanaf 2017, kunnen we in 2035 de rookvrije generatie bereiken. Dat is vijf jaar eerder dan in het Nationaal Preventieakkoord is afgesproken. Als je dat doet, net als in Nieuw-Zeeland, zie je op een gegeven moment echt effect op het aantal kankerpatiënten. Als niemand meer rookt, zal het aantal gevallen van kanker met 20 tot 30 procent afnemen en sparen we 19.000 levens per jaar. De eerste tien, vijftien jaar stijgt het aantal patiënten nog, daarna vlakt het af en daarna daalt het. Je zult dat dus op korte termijn moeten invoeren, dat jonge mensen gewoon geen tabak meer mogen kopen. We moeten toe naar een rookvrije generatie.”

Het burgerinitiatief Nicotinee bepleit een verbod op verkoop van alle nicotineproducten aan iedereen die op of na 1 januari 2012 is geboren. Met 40.000 steunbetuigingen komt dit voorstel op de agenda van de Tweede Kamer. Steun het initiatief via nicotinee.nl

 

tags:  vapen | TikTok | KNMG | #artsenslaanalarm | influencers | Preventieakkoord | rookvrije generatie | tabaksdoden | interview | preventie