Drie experts spreken zich in een alarmerend overzichtsartikel in Humo over de populariteit van de e-sigaret onder jongeren onomwonden uit tegen de nietsontziende lobby van de nicotine-industrie. “Het woord ‘vape’ is bedacht om de e­-sigaret sexy te maken.”

Door de webredactie

“De influencers die roken weer cool maken, hebben bloed aan hun handen.” Dat zegt hoogleraar Filip Lardon, kankerspecialist en vice­rector van de Universiteit Antwerpen, in een lang verhaal over jongeren en de e-sigaret in het Vlaamse tijdschrift Humo. Over het inschakelen van influencers die e-sigaretten promoten, onder andere door er allerlei trucjes mee te demonstreren, zegt hij: “Ik snap niet dat die mensen nog kunnen slapen, want ze verdienen geld ten koste van mensenlevens.”

Voor het overzichtsartikel van zes pagina’s sprak Humo-redacteur Thalita Dehaene verder met tabakspreventie-expert Suzanne Gabriëls van de Belgische Stichting tegen Kanker en longarts en voorzitter van Rookpreventie Jeugd Wanda de Kanter. En die nemen net als Lardon geen blad voor de mond. Gabriëls: “Het lijdt geen twijfel dat de producenten vooral jongeren targeten. Tijdens de pandemie richtten sommige merken zich zelfs specifiek op jongeren die thuiszaten en zich niet goed in hun vel voelden, met de boodschap dat nicotine je helpt ontspannen of om verveling tegen te gaan.” En De Kanter: “Het begint al bij de woordkeuze: ‘vape’ is een marketingwoord van de tabaksindustrie om de e-­sigaret sexy te maken. Noem het dus altijd een elektronische sigaret.”

Recente cijfers ontbreken

Net als in Nederland zijn er in België nog weinig recente cijfers over het e-sigaretgebruik onder jongeren. In 2018/19 bleek 35,5 procent van de Vlaamse 17-18-jarigen ooit een e-sigaret te hebben gebruikt en 10,6 procent van de 10-12-jarigen (gemiddeld 22 procent voor alle jongeren). De enorme vlucht die de wegwerp-e-sigaret daarna heeft genomen maakt het aannemelijk dat die percentages nu veel hoger liggen.

De laatste cijfers in Nederland lieten volgens het Trimbos-instituut zien dat in 2021 minder jongeren van 12 t/m 16 jaar aangaven wel eens een elektronische sigaret te hebben gebruikt dan in 2019 (14 procent versus 25 procent). Maar dat verschil zou wel eens kunnen komen doordat “de vraagstelling uitging van een elektronische sigaret en het gebruik van de populaire ‘vapes’ mogelijk door jongeren niet wordt gezien als e-sigaret”, aldus het Trimbos-instituut.

Stiekem dampen in de klas

Over de populariteit van de wegwerp-e-sigaret zegt Lardon: “Een schooldirecteur vertelde me onlangs dat hij een hele vapeshop kan beginnen met wat er de laatste maanden allemaal wordt afgepakt in zijn klassen.” Zelfs in de klas nemen kinderen stiekem trekjes, hoorde Lardon, waarna ze de damp in hun mouw blazen.

Een 13-jarige jongen denkt dat de meeste tieners vooral vapen om cool te lijken op TikTok. Een jongen van 16 weet dat jongeren hun e-sigaretten kopen via de Chinese website AliExpress. En een meisje van 16 merkt dat er op school in de wc’s e-sigaretten worden gerookt. “Zelfs als je het niet ziet gebeuren, ruik je het als je binnenkomt.”

Nicotine is de boosdoener

E-sigaretten bevatten schadelijke en kankerverwekkende stoffen, zoveel is inmiddels wel duidelijk. Maar het venijn zit hem in de nicotine, dat “behoort tot de drie verslavendste drugs ter wereld, samen met heroïne en cocaïne”, aldus Lardon. Hij legt uit hoe nicotine zorgt voor de aanmaak van het beloningsstofje dopamine. Omdat daar in de hersenen opeens veel van wordt aangemaakt onder invloed van de nicotine, treedt een verdedigingsmechanisme in werking dat de gevoeligheid voor de dopamine onderdrukt. Met het effect dat de beginnende roker meer nicotine nodig heeft. Zo ontstaat de verslaving, zegt Lardon. Het jonge brein is daar ook nog eens gevoeliger voor, zo beamen de experts.

‘Welke volwassene vapet nou bubblegum?’

Tegen de gewiekste promotie van de nicotinebedrijven via social media is lastig op te treden, merkt Gabriels. “Wat wij in België verbieden, geldt niet per se in India of Amerika. Als een bekende rapper daar vapet in een video, bereikt die ook Belgische jongeren.”

De smaakjes in de e-sigaretten, die in Nederland vanaf oktober verboden zullen zijn, maar in België voorlopig nog niet, zijn duidelijk gericht op kinderen, zien de experts. “Welke volwassen man van 50 gaat nu bubblegum of suikerspin vapen?”, vraagt De Kanter in reactie op de bewering van de nicotine-industrie dat e-sigaretten zijn bedoeld om rokers van de traditionele sigaret af te helpen.

De Kanter en Lardon delen de zorg dat roken zijn ‘stoere’ imago weer lijkt te herwinnen. Het is weer veel vaker te zien in series en films, en de overstap van de e-sigaret naar de traditionele sigaret is snel gemaakt. Onbegrijpelijk, vindt Lardon, die te veel jonge mensen ziet sterven door de tabak. “Laatst stelden we bij een jonge vrouw terminale longkanker vast: haar hele gezin zat tranen met tuiten te huilen. Geloof me: het is misschien moeilijk om te stoppen met roken, maar het is nog veel moeilijker om kanker te aanvaarden.”

Wekelijks een vliegtuig vol aan slachtoffers

Het stuk hekelt de sterke lobby en de huichelarij van tabaksbedrijven als Philip Morris, dat bijvoorbeeld aan de ene kant beweert rokers een minder schadelijk alternatief te willen bieden, maar tegelijkertijd aandeelhouders laat weten wereldwijd marktleider in sigaretten te blijven. De lobby, die onder meer via frontorganisaties wordt gevoerd, zorgt voor veel te trage besluitvorming. Ook dat stuit op onbegrip van Lardon: “Stel je voor dat er wekelijks een vol passagiersvliegtuig zou neerstorten in ons land, dan zou je toch verwachten dat de overheid daar iets aan doet? In het geval van tabak gebeurt dat níét: elke week sterven er ruim 250 mensen, en sigaretten zijn nog altijd te koop op elke straathoek.”

Lees het hele artikel op humo.nl (achter betaalmuur).

tags:  vape-hype | nicotine-industrie | kanker | nicotineverslaving | influencers | scholen | smaakstoffen | jongeren | e-sigaret | tabakslobby | tabaksindustrie