UPDATE 06-11-2019
Hoe duurder de tabak hoe minder mensen roken. Daarom klimt de tabaksbranche steevast in de pen wanneer de accijnzen omhoog dreigen te gaan. Nu worden Kamerleden bestookt tijdens de discussie over de belastingplannen.

Door de webredactie

Wat werkt echt tegen roken? De accijnzen omhoog! Dure peuken, zo blijkt keer op keer uit onderzoek, zijn een effectieve maatregel om roken tegen te gaan. Vandaar dat de tabaksbranche zich schrap zet tegen de trapsgewijze verhoging van de accijnzen op tabak, maatregelen die volgen uit het Regeerakkoord en het Nationaal Preventieakkoord. Een pakje sigaretten moet in 2023 zo’n 10 euro gaan kosten, opdat in 2040 minder dan 5 procent van de bevolking rookt in plaats van de huidige 23 procent. 

Nu de discussie over de belastingplannen in de Tweede Kamer volop woedt, hebben Kamerleden een brief gekregen met het verzoek de gevolgen van de accijnsverhoging aan de orde te stellen. Afzender is Jos Zuijdwijk, voorzitter van de NSO, de vereniging voor tabaksverkopers. Zuijdwijk ondertekent ook namens de TZN, de brancheorganisatie voor de tabaks- en zoetwarengroothandel.

‘Een financieel probleempje’

Op 1 april dit jaar stuurde NSO, samen met TZN, een uitgebreide brief met bezwaren over de accijnsverhoging aan het ministerie van Financiën. Conform het internationale antirookverdrag FCTC liet het ministerie niets van zich horen. Toen NSO zich hierover beklaagde, reageerde Financiën wel door te zeggen dat “een tariefsverhoging van accijns op tabak geen uitvoeringstechnische kwestie betreft”. Vandaar de brandbrief aan de Tweede Kamer, die nogal haastig opgesteld lijkt te zijn. “Indien de buurlanden niet tevens de accijnzen sterk verhogen heeft de Nederlandse schatkist een financieel probleempje (op het totaal van inkomsten), maar heeft de Nederlandse gespecialiseerde groot- en detailhandel een enorm probleem. Terwijl veruit de meeste rokers blijven doorroken, maar velen dan met producten uit het buitenland.”

Zogenaamde grenseffecten

Daar gaan we weer: als sigaretten duurder worden, gaat de klant shoppen in de grensstreek waar deze goedkoper zouden zijn. De zogenaamde grenseffecten. Al in 2006 haalde de regering dit argument onderuit door te stellen dat “niet bij ieder klein prijsvoordeel in het buitenland meteen een weglek over de grens ontstaat. Pas bij een flink prijsverschil en een korte reisafstand tot het verkooppunt over de grens, loont het de moeite om over de grens te kopen”.
In een uitgebreid overzichtsartikel op TabakNee is de literatuur op een rijtje gezet. Hoge accijnzen leiden niet tot een toename van smokkel, zoals de tabaksindustrie jaar in jaar uit beweert, zich baserend op onderzoek van KPMG dat door de tabaksindustrie is betaald.

Drijfzand

In 2018 bleek dat tabaksfabrikanten meestal de omvang van de smokkel overschatten, dat zij ongeschikte analysemethoden gebruiken en onduidelijk zijn over de door hen gebruikte data. Een omvangrijke studie van de Wereldbank komt tot de conclusie dat de illegale handel in sigaretten het hoogste is in landen waar prijzen en accijnzen relatief laag zijn. Ook recent onderzoek in het Verenigd Koninkrijk wijst uit dat een forse accijnsverhoging gepaard gaat met een daling van de smokkel. De slotzin van Zuijdwijk in zijn brief aan de Kamerleden, dat de meeste rokers met producten uit het buitenland blijven doorroken, berust dan ook op drijfzand.

UPDATE 06-11-2019

De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om in gesprek te gaan over hoe de Kamer de invloed van de tabaksindustrie op het beleid kan beperken. Dat heeft GroenLinks-Kamerlid Paul Smeulders op Twitter bekendgemaakt. Alleen PVV, FvD en SGP stemden tegen. In de door GroenLinks-Kamerlid Nevin Özütuk ingediende motie wordt aangehaald dat de industrie op basis van het door Nederland geratificeerde internationale antirookverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geen enkele invloed op het antirookbeleid zou moeten hebben.