Tabaksfabrikanten hebben hun producten zo ingenieus vormgegeven dat de aantrekkingskracht op rokers wordt vergroot door negatieve ervaringen te verminderen (bijvoorbeeld keelirritatie), positieve ervaringen te vergroten (bijvoorbeeld optimale trekjeservaring en mondgevoel), nieuwe gebruikers aan te spreken en de schijn van een verlaagd persoonlijk risico te bevorderen.
Dr. Reinskje Talhout, senior onderzoeker tabak en drugs bij het Centrum voor Gezondheidsbescherming van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), onderzocht samen met internationale collega’s het ontwerp van moderne sigaretten. De resultaten van het onderzoek tonen aan hoe geraffineerd de manipulatie door tabaksproducenten is.

Door de webredactie

Na eerst decennialang de schadelijke effecten van hun producten te hebben gebagatelliseerd en zelfs ontkend, verbergen de fabrikanten zich nu achter de legaliteit van hun producten én de vrij keuze van consumenten om al dan niet met roken te beginnen. Steeds meer organisaties vinden echter dat het tijd wordt dat de tabaksproducenten zich voor de rechter moeten verantwoorden voor hun misdadige praktijken.

Aangifte

Advocate Benedicte Ficq, die de aangifte bij het Openbaar Ministerie heeft ingediend en de diverse aangevers vertegenwoordigt, bestrijdt de argumenten van de tabaksindustrie en diens kompanen. De legaliteit van tabaksproducten trekt ze in twijfel: “Ze bieden bewust een gemanipuleerde filtersigaret aan, wetend dat de hoeveelheid schadelijke stoffen veel hoger is dan de wet toestaat.” Over de vrije keus van rokers zegt ze: “Verslaving is het bedrijfsmodel. De tabaksproducenten weten dat als hun sigaretje niet verslavend zou zijn, er niet zou worden gerookt […].” 

De aangifte van Ficq stelt dat de tabaksindustrie willens en wetens sigaretten door de toevoeging van honderden additieven extra verslavend maakt, waardoor beginnende rokers snel verslaafd raken en de verslaving van bestaande rokers in stand wordt gehouden. Daarnaast maakt de industrie gaatjes in de filters om testmachines te misleiden en rokers ten onrechte het gevoel te geven dat ze minder schadelijke stoffen tot zich nemen.

Wetenschappelijk onderzoek

Hoe geraffineerd de manipulatie door de tabaksproducenten is, blijkt onder andere uit een recent gepubliceerd onderzoek (januari 2018) van dr. Reinskje Talhout, senior onderzoeker tabak en drugs bij het Centrum voor Gezondheidsbescherming van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Samen met een aantal internationale collega’s onderzocht Talhout het ontwerp van moderne sigaretten.

Gekeken werd vooral naar de (niet specifiek aan tabak gerelateerde) fysieke kenmerken van het ontwerp van sigaretten. De onderzoekers beoordeelden het beschikbare bewijs voor de impact van filterventilatie (de gaatjes in filters, sjoemelsigaretten red.), nieuwe filtertypen en sigarettenafmetingen op de uitstoot van giftige stoffen, de beleving door rokers en hun rookgedrag. Als bronnen voor bewijs gebruikten ze wetenschappelijke literatuur en websites met productkenmerken en marketinginformatie.

Resultaten

De onderzoekers stelden vast dat de gaatjes in de filters van sigaretten niet alleen de testmachines om de tuin leiden bij de vaststelling van de hoeveelheid vrijkomende giftige stoffen, maar ook de roker zelf. De gaatjes zorgen ervoor dat rokers een lichtere smaak vermoeden en zich relatief veilig achten. Ongewild gaan rokers er een intenser rookgedrag op na houden, om de gewenste hoeveelheid nicotine en zintuigelijke stimulering te krijgen.
Toevoegingen aan de filters van sigaretten beïnvloeden ook de zintuigelijke signalen en zorgen voor een veranderd rookgedrag.
Smaakcapsules worden gebruikt om de aantrekkelijkheid en de nieuwheid van sigaretten te verhogen. Door de toevoeging van deze smaakcapsules denkt de roker bovendien ten onrechte dat er minder schadelijke stoffen vrijkomen.
Bij dunne sigaretten komen weliswaar soms minder giftige stoffen vrij, maar deze sigaretten bevorderen een intenser rookgedrag dan bij standaard sigaretten.

Effectiviteit van regulerende maatregelen

De onderzoekers stelden vast dat de tabaksfabrikanten hun producten zo hebben weten vorm te geven dat ze testmachines om de tuin kunnen leiden. Maar de toevoegingen aan sigaretten zijn bovendien van invloed op de aantrekkelijkheid van het product (voor bestaande én nieuwe rokers), het rookgedrag en de ongemerkte blootstelling van rokers én hun omgeving aan giftige stoffen.

Talhout en haar collega’s wijzen er nadrukkelijk op dat het voor overheden belangrijk is om de invloed van huidige én toekomstige sigarettenontwerpen mee te wegen. Alleen dan kan de effectiviteit van regulerende maatregelen om aan roken gerelateerde schade te verminderen worden gewaarborgd.

De onderzoeksresultaten kunt u hier terugvinden (Engelstalig). Een uitgebreide Nederlandse samenvatting van het onderzoeksrapport werd gemaakt door Lukas Mevius, nieuwsredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde; deze kunt u hier lezen.