Nadat er in Groningen ophef was ontstaan over een werkbezoek van VVD Tweede Kamerleden Erik Ziengs en Aukje de Vries en VVD-wethouder Joost van Keulen aan een tabaksfabriek, probeert laatstgenoemde alle kritiek te pareren. Hij was er niet als wethouder maar als VVD’er, stelt hij. Dat maakt volgens hem uit, vooral in de verantwoording die hij erover af hoeft te leggen.

Door de webredactie

“Ik werd gebeld door Erik Ziengs en die zei: ‘Joh, ik ga een bezoek brengen aan Niemeyer, Sabine Koebrugge (VVD-fractievoorzitter in Groningen – red.) gaat ook mee. Joost, ga even mee om te kijken naar hoe dat gaat.’” Dat zei de Groningse wethouder voor de VVD Joost van Keulen tegen RTV Noord. “Wij hebben vanuit de gemeente contact met Niemeyer. Niemeyer is een hele grote werkgever in de stad.”

FCTC Verdrag

De Nederlandse overheid heeft een internationaal anti-rookverdrag getekend dat niet alleen voor het ministerie van Volksgezondheid geldt, maar voor alle ministeries, het Parlement, de Provinciale Staten en alle gemeenten, dus ook voor de gemeente Groningen. In dat anti-rookverdrag (FCTC) staat dat de overheid in de meest ruime zin van het woord contacten met de industrie moet vermijden als zij anti-rookbeleid maakt. De industrie heeft immers een ander belang dan de volksgezondheid: zoveel mogelijk mensen aan het roken krijgen, met alle ziekmakende gevolgen van dien.

Richtlijn

De vorige staatssecretaris VWS van Rijn heeft naar aanleiding van een rechtszaak die Stichting Rookpreventie Jeugd had aangespannen, een richtlijn opgesteld die naar alle overheden is gestuurd. Ook naar Groningen. Daarin staat dat als eerste punt: “De (Rijks)overheid stelt zich in het contact met de tabaksindustrie – in vergelijking met het contact met andere brancheorganisaties – terughoudend op.”
Verderop staat dat uitgangspunt is “dat verslagen van toegestaan overleg met de tabaksindustrie openbaar worden gemaakt op de website van de betrokken overheid en de andere ministeries en lagere overheden worden opgeroepen hetzelfde te doen met andere schriftelijke documenten, zoals e-mails en correspondentie met de tabaksindustrie (met inachtneming van de Wet openbaarheid van bestuur).” Toegestaan overleg is in deze ‘contact over uitvoeringstechnische kwesties’. Dat wil zeggen: uitleggen aan de tabaksindustrie hoe zij nieuwe regelgeving moet implementeren.

Ophef

Doordat Tweede Kamerlid Erik Ziengs een blog met foto van het werkbezoek op 11 augustus 2016 op zijn persoonlijke website plaatste, werd duidelijk dat ook wethouder Van Keulen daar aanwezig was. Er ontstond ophef over, want waarom had Van Keulen niet direct na het brengen van het bezoek, een verslag op de website van de gemeente gepubliceerd? Waarom achtte hij dat bezoek nodig? Wat werd er precies tijdens het bezoek besproken?

Klacht

TabakNee diende een klacht in over het bezoek van de VVD’ers. Van Keulen probeert nu onder de kritiek uit te komen door tegen RTV Noord te zeggen dat hij er niet als wethouder was, maar als VVD’er. “Ik ben daar geweest als VVD-lid en dat is ook prima. Ik heb gehoord wat de ontwikkelingen zijn in de tabaksindustrie en de regelgeving. Allemaal Haagse regelgeving, heeft geen enkele invloed op de stadse regelgeving.”

Problematisch

Zijn woorden maken het problematische aspect van het bezoek klip en klaar: de VVD’ers kregen kennelijk te horen waar de tabaksindustrie tegenaan loopt in Den Haag. Dat heet lobbyen. En dat is precies de reden dat overheden volgens het FCTC-verdrag bij de industrie weg zouden moeten blijven. Maar van Keulen vind dat een verslag van het bezoek niet nodig was, omdat hij er als VVD’er was.
Tegen de regionale zender verklaard Van Keulen dat er tijdens het bezoek is gesproken over de aanleg van de Paterswoldse Tunnel in Groningen. Hij achtte het belangrijk om dat goed af te stemmen met de industrie, te kijken naar de investeringen die het concern gaat doen. ‘Maar’, merkt de interviewer op ‘dan heeft u daar toch als wethouder gesproken, ook al zegt u dat u er als partijlid was?’ Antwoord van Van Keulen: ‘Ik was er op dat moment als partijlid, maar ik spreek er als wethouder regelmatig mee.’

Ingewikkeld

De verklaring van de wethouder geeft feilloos weer hoe ingewikkeld deze zaken zijn, simpelweg omdat het een niet zomaar van het ander te onderscheiden is. Of zoals de interviewer zegt: “Waarom niet gewoon die dingen openbaar maken: ik ga erheen. Wethouder ben je 24 uur per dag.” Van Keulen moet dat toegeven, dat is hij. Maar, vindt hij, “Er is niets stiekems aan. Ik snap niet waarom de suggestie is ontstaan dat ik iets zou hebben verzwegen.” Hij vindt dat omdat Ziengs het openbaar heeft gemaakt op zijn persoonlijke website, hij niets verzwegen heeft.
Op de persoonlijke website van Ziengs wordt inderdaad verslag gedaan van het bezoek. Maar waarom heeft Van Keulen zelf niet op de website van de gemeente over het bezoek gerept? Waarom is daar, zoals in de richtlijn van Van Rijn staat, niet direct na het bezoek een verslag over gepubliceerd? Zo simpel zou het ook kunnen zijn.

Slachtoffer

Van Keulen snapt de ophef niet. Hij is hier het slachtoffer, men probeert hem iets aan te wrijven. Dat er regels gelden voor bestuurders in de publieke ruimte, ontgaat hem kennelijk volledig.
Hoewel hij nu nog wethouder is, stond hij bij de laatste landelijke verkiezingen op een verkiesbare plaats op de VVD-lijst. Hij besloot het lidmaatschap van de Tweede Kamer deze ronde nog aan zich voorbij te laten gaan, omdat hij nog een aantal dossiers in Groningen wil afwerken.

Van Keulen’s nonchalante houding ten opzichte van de richtlijn van de staatssecretaris over de randvoorwaarden van contact met de tabaksindustrie geeft op z'n minst te denken. Als hij na een volgende verkiezingsronde op het Haagse pluche zal plaatsnemen, heeft hij de lobby-klaagzang over de Haagse regels die hij als VVD-wethouder heeft aangehoord, in het achterhoofd.
Daar gáát Van Rijn’s richtlijn nu juist over: als er ondanks alle voorzorgsmaatregelen contact is geweest met de tabakslobby, moet er transparant over dat contact worden gecommuniceerd. Zodat altijd na te trekken valt wie er wanneer aan deze lobby heeft blootgestaan.