Oppositiepartijen proberen al langer duidelijkheid te krijgen over de sjoemelsigaret. Tijdens een Tweede Kamerdebat van 19 januari was het echter regeringspartij PvdA die haar eigen staatssecretaris ter verantwoording riep: “Ik wil de gaatjes prikkende fabrikanten straffen voor het feit dat ze de meetmethoden die we met elkaar hebben afgesproken, proberen te ondermijnen.”
Door de webredactie

De tabaksindustrie heeft een methode bedacht om meetwaardes te beïnvloeden die juist duidelijkheid moeten scheppen over de hoeveelheid giftige stoffen als teer en nicotine die in een sigaret zitten. Door lasergestuurde gaatjes aan te maken in de huls van de sigaret wordt meetapparatuur misleid (lees dit NRC-artikel over hoe het werkt). Het RIVM kwam al in 2012 met deze conclusie naar buiten.
Deze zogenaamde sjoemelsigaretten zijn wat advocate Bénédicte Ficq betreft aanleiding voor een aangifte tegen de tabaksindustrie. De fabrikanten hebben immers moedwillig deze gaatjes aangebracht om ervoor te zorgen dat de meetwaarden uit de test voldoen aan de wettelijk gestelde maximum waarden, terwijl een roker in werkelijkheid veel meer giftige stoffen binnenkrijgt. Het OM bekijkt nu of er een strafzaak gaat komen.

Geen gerichte stappen

Eerder stelden oppositiepartijen SP en CU al Kamervragen hierover. Hoe kan het dat het RIVM dit aantoonde maar de overheid geen gerichte stappen ondernam? Uit de antwoorden op die vragen bleek dat staatssecretaris Van Rijn het allemaal heel zorgelijk vond, maar weinig kon doen. De meetmethode die wordt gebruikt voor het aantonen van de hoeveelheid giftige stoffen volgt een Europees vastgestelde methodiek. Hij zegde toe in Europa druk te gaan uitoefenen om de methode aan te passen.
Tijdens het Kamerdebat van 19 januari was er gelegenheid om op dit onderwerp terug te komen. SP-Kamerlid Henk van Gerven stelde, refererend aan de sjoemelsigaretten: “We moeten toch op de data van de producenten en de importeurs kunnen vertrouwen?”

Maar ook vanuit de PvdA, de eigen partij van staatssecretaris Van Rijn, kwam er een kritisch geluid. Kamerlid Marith Volp: “De staatssecretaris heeft in november gereageerd op vragen van collega Van Gerven van de SP over de zogenaamde sjoemelsigaret. Ik moet eerlijk zeggen dat ik de antwoorden van de staatssecretaris op deze vragen wat mager vond. De vragen waren gesteld naar aanleiding van de aangifte tegen de tabaksindustrie. In zijn antwoord geeft de staatssecretaris aan dat de misleidende informatie over de giftigheid van sigaretten zorgelijk is en dat hij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit geattendeerd heeft op deze mogelijke overtreding. Wat gaat de NVWA nu concreet doen? Acht de staatssecretaris het niet noodzakelijk dat er verder onderzoek wordt gedaan naar de effecten van de door de tabaksindustrie aangebrachte lasergestuurde gaatjes in filtersigaretten op de meetmethode? Ik verbaas mij er eerlijk gezegd over dat wij met z'n allen een enorme discussie voeren over de uitstoot van auto's en door bepaalde merken gesaboteerde of gemanipuleerde metingen, maar dat hier zo weinig daadkracht van uitgaat.”

Niet afwijken

Van Rijn greep opnieuw terug op de meetmethode: “Die meetmethode is Europees vastgesteld. Nederland kan niet afwijken van die Europees afgesproken normen. Naar aanleiding van de berichten heb ik in Europa aandacht gevraagd voor het vaststellen van beter gevalideerde methodes voor het meten van teer-, nicotine- en koolmonoxidewaarden, want als een beetje de hand kan worden gelicht met de controles, schieten we er nog niets mee op. Ik heb de andere landen in Europa er dus bij nodig en heb het ook al aan de orde gesteld. Ik ben het er zeer mee eens dat de meetmethodes die we in Europees verband afspreken, er niet toe moeten leiden dat gesjoemeld kan worden met de onderzoeksresultaten.”

Zelfde beleid

Mooie voornemens. Maar Volp liet het er niet bij zitten en legde de vinger op de zere plek: “Dan nog zitten we met de situatie waarin door producenten de hand gelicht wordt met het aanleveren van juiste, te controleren meetwaarden omdat ze sjoemelen met gaatjes. Wordt er, als dit inderdaad het geval is, in Europees verband ook echt bekeken op welke wijze de fabrikanten daarvoor aansprakelijk kunnen worden gesteld? We hebben een vergelijkbaar probleem met auto's. We zijn met z'n allen bezig om de fabrikanten daarvoor aan te klagen. Als dit ook het geval is met sigaretten, ben ik van mening dat we eenzelfde beleid moeten voeren ten aanzien van sjoemelende fabrikanten, die de hand lichten met de manier waarop we kunnen meten.”

Volgens Van Rijn is het aanleveren van een product met gaatjes niet direct verboden. Daarna focuste hij opnieuw op een aanpassing van de meetmethode. Hij vind dat er een verschil zit tussen de sjoemelsoftware die in auto’s waren aangebracht om de uitstootwaarden van kooldioxide te beïnvloeden en de gaatjes die de tabaksindustrie had aangebracht om de meetwaarden van giftige stoffen te beïnvloeden. Technisch gezien verschillen deze gevallen in die zin van elkaar dat de een de meetmethode aanpaste en de ander het te meten product, maar beiden deden dat om de consument te kunnen misleiden met afwijkende waardes.

Straffen

Volp nam er geen genoegen mee: “Wij gaan dus onze meetmethoden aanpassen aan de gaatjes prikkende fabrikanten, terwijl ik de gaatjes prikkende fabrikanten wil straffen voor het feit dat ze de meetmethoden die we met elkaar hebben afgesproken, proberen te ondermijnen.” En: “Het gaat uiteindelijk wel om de gezondheid van mensen. Roken is überhaupt schadelijk, maar als er met de meetwaarden gesjoemeld kan worden, dan moeten we de fabrikanten toch ook kunnen aanpakken?”

Daar kon de staatssecretaris niet omheen. Hij antwoorde: “In dat geval wel. Ik ben ook zeer bereid om dat in Europa te bespreken, als mevrouw Volp dat vraagt.” En: “Ik deel het gevoel van mevrouw Volp. Ik ben ook bereid om te bekijken of we daar verdere stappen voor kunnen nemen.”

Hoe die stappen eruit zullen zien is onduidelijk. Zodra er meer duidelijkheid is, zal TabakNee daar uiteraard over berichten.