Dat Nederlanders hun rookwaren massaal in Duitsland en België zouden kopen, omdat de sigaretten daar goedkoper zijn, is zwaar overdreven. Zo blijkt uit onderzoek van de Maastricht University door onder andere Gera Nagelhout, Luk Joossens en Marc Willemsen.

"De almaar stijgende tabaksaccijns van de afgelopen jaren heeft ertoe geleid dat talloze Nederlanders hun tabakswaren zijn gaan kopen in de buurlanden", lezen we op de website accijnslek.nl. Deze site is een initiatief van NSO, de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel (samen met TZN, de groothandels), waaraan de tabaksindustrie heeft meebetaald.

De tabakslobby is echter aan het overdrijven met die "talloze Nederlanders". Dat blijkt uit onderzoek van de Maastricht University (CAPHRI) naar het koopgedrag van rokers in een aantal Europese landen, bijvoorbeeld in Frankrijk, Duitsland en Nederland. Het onderzoek is in Tobacco Control gepubliceerd en samengevat (op 6 december) in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Via enquêtes werd het koopgedrag onderzocht van in totaal 7873 volwassen Europese rokers.

Nederlanders zuinig?

Er zijn behoorlijk wat prijsverschillen in Europa. In Polen en Spanje bijvoorbeeld kost een pakje 2 euro, in Frankrijk 5 euro en in het Verenigd Koninkrijk 7 euro. Een kwart (24 procent) van de Franse rokers in grensprovincies zegt geregeld de grens over te steken om goedkopere sigaretten te kopen. Van de Duitse rokers doet 13 procent dit.

Maar de Nederlanders - toch bekend om hun zuinige aard - geven het minst om de prijsverschillen als het om sigaretten gaat: 83 procent van de onderzochte rokers zegt nooit sigaretten over de grens te kopen. 15 Procent doet dit soms en 2 procent vaak. Het overgrote deel van de Nederlandse rokers blijft dus gewoon in eigen land kopen en, zoals bekend, vooral in de supermarkt, zie dit overzicht. 

Verder valt op dat vooral rijke, hoogopgeleide rokers in landen kopen waar sigaretten goedkoper zijn. De onderzoekers vermoeden dat dit komt omdat deze groep vaker in het buitenland is voor werk en vakantie.

Vanuit Utrecht naar de grens

Het grenseffecten-argument van de tabakslobby heeft tot resultaat geleid: in de Miljoenennota van afgelopen september stond dat de accijnsverhoging met 9 cent per 1 januari 2014, is uitgesteld tot 1 januari 2015. Zelfs premier Mark Rutte lijkt in de lobby te zijn getrapt. De premier die sigaretten als "rotzooi" en "troep" betitelde, zei namelijk op Prinsjesdag bij Pauw & Witteman: "Maar als die troep in Duitsland of België veel goedkoper is, ja dan gaan mensen uiteindelijk vanuit Utrecht naar de grens rijden om die goedkopere sigaretten te kopen."

Het advies van de onderzoekers luidt: verhoog de accijnzen in landen met goedkope sigaretten. En verlaag de hoeveelheid sigaretten die je mag invoeren. Zo kun je het grensverkeer beperken. Sigarettenaankopen in het buitenland kosten niet alleen de staat geld, maar staan ook haaks op het tabaksontmoedigingsbeleid. Dure tabakswaren, dus hoge accijnzen, kunnen immers voorkómen dat jongeren met deze verslaving beginnen en rokers stimuleren hiermee te stoppen.