Verschillende YouTube-kanalen die afspeellijsten posten, gebruiken beelden waarin roken wordt verheerlijkt. De thumbnails tonen, zonder verdere aanleiding, jonge vrouwen en coole kerels met sigaretten tussen de lippen. Promotie van roken lijkt hier het enige doel.

Door de webredactie

Ze kijken zelfverzekerd in de camera, een sigaret losjes tussen de lippen terwijl rook uit beeld kringelt. Rokende jonge vrouwen en coole dudes zijn de poster boys en girls voor muziekkanalen op YouTube die twee uur deep house, vocal house en nu-disco bieden. Onder hashtags als #smokemood en #cigarettesaftersex vind je talloze anonieme accounts op YouTube met muziek waarbij aantrekkelijke mannen en vrouwen met een sigaret in de hand of tussen de lippen als thumbnail dienen.

Een voorbeeld is het muziekkanaal Diamond_68, waarop tientallen zwart-witfoto’s staan van jonge modieus geklede vrouwen met tatoeages die je met smachtende blik door de rook heen aankijken. Afgewisseld met een enkele stoere kerel met hippe zonnebril en een dikke bolknak in de mond. Er is geen enkele aanleiding voor die rookbeelden, maar sommige foto’s zijn zelfs zichtbaar digitaal bewerkt om de sigaret toe te voegen. Dit kanaal heeft meer dan 50 duizend volgers en elke video wordt duizenden keren bekeken.

Het account Deep Memories gebruikt dezelfde thumbnails als Diamond_68. Dit kanaal, in augustus 2020 geopend, is in de Verenigde Staten geregistreerd, maar geeft een Vietnamees e-mailadres (). HG Media blijkt een ‘multi-platform digital media company’ in Hanoi. De website wordt momenteel vernieuwd en vermeldt alleen dat het bedrijf ‘awesome stuff’ maakt. Diamond_68 wordt ondertussen gepresenteerd als een kanaal van ene dj Kira. Smoke Mood is een ander voorbeeld. Hier zijn meer mannen en meer sigaren in beeld, vaker in kleur ook. Dit is ook een Amerikaans kanaal, met slechts een gmail-adres als contact.

Hoewel platforms als YouTube richtlijnen hebben die tabakspromotie verbieden, mogen Diamond_68 en vergelijkbare kanalen ongestoord online blijven staan. De kanalen promoten immers geen directe verkoop van rookwaren. Maar ook al doen ze dat niet, ze dragen met hun glamour-rookfoto’s onmiskenbaar bij aan het romantiseren van roken.

Rokende artiesten in muziekvideo’s

Uit de Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten van het Trimbos-instituut blijkt dat in 2023 27,4 procent van de Nederlandse jongeren en jongvolwassenen (12-25 jaar) ooit sigaretten heeft gerookt. Recent Amerikaans onderzoek toont aan dat sociale media, inclusief YouTube, een verhoogd risico geven op het beginnen met roken of het gebruik van e-sigaretten. Beelden van rokende, aantrekkelijke personen in combinatie met trendy muziek spelen hierin een sleutelrol. Ze verspreiden namelijk het beeld dat roken stoer, glamoureus en modieus is.

Muziekvideo’s versterken dit effect, doordat ze herhaaldelijk bekeken worden en omdat jongeren er vaak hun idolen in zien roken. Volgens een analyse van Truth Initiative bevatte bijna 20 procent van de meest bekeken muziekvideo’s tussen 2018 en 2021 tabaksbeelden. Video’s zoals Cardi B’s I Like It en Post Malone’s Sunflower zijn samen miljarden keren op YouTube bekeken. Vooral populaire genres als ‘Hot 100’ en ‘Hot R&B/Hip Hop’ bevatten opvallend veel beelden waarin wordt gerookt.

Zit de tabaksindustrie erachter?

Een link tussen deze muziekkanalen en -video’s en de tabaksindustrie is nooit aangetoond. Maar voor toeval liggen de rookbeelden er te dik bovenop. Ze doen bovendien sterk denken aan de erotische video’s van rokende vrouwen die onder het mom van een rook-fetisj YouTube, Instagram en andere social media-kanalen vullen, zoals TabakNee in 2021 onthulde.

Een rookvrije generatie is niet te bewerkstelligen zolang dit soort slinkse maar weinig verhulde marketing niet onmogelijk wordt gemaakt. Platforms als YouTube zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen om jongeren te beschermen tegen dit soort sluikreclame van de industrie.