Donderdag 5 juni is het tweede deel uitgezonden van de BBC-docu Burning Desire: The Seduction Of Smoking. Over de toekomst van de tabaksindustrie: de e-sigaret in het Westen en de nog lonkende perspectieven voor tabak in de Derde Wereld. Taylor kreeg voor deze serie toegang tot tabaksfirma British American Tobacco (BAT). BAT-manager Corporate Affairs Kingsley Weaton over de e-sigaret: "Het is geen pr-stunt."
Door de webredactie

In de tweedelige serie onderzoekt de gevierde journalist Peter Taylor hoe de tabaksindustrie er al tientallen jaren in slaagt wereldwijd miljarden te verdienen aan de verkoop van een dodelijk product.

In het eerste deel van de documentaire heeft Kinglsey verkend hoe de tabaksindustrie nieuwe rokers nodig heeft om haar dodelijke product met succes te kunnen blijven verkopen en miljardenomzetten veilig te stellen. De helft van de rokers sterft een vroegtijdige dood, waardoor nieuwe klanten nodig zijn om winst te kunnen blijven maken. Jongeren zijn daarbij een target.

Oost-Timor

Taylor bekijkt waar de tabaksindustrie haar verkoop optimaliseert om ook in de toekomst positief nieuws aan haar aandeelhouders te kunnen meedelen. In Derde Wereldlanden wordt er in vergelijking tot westerse landen nog weinig actie tegen tabaksgebruik ondernomen terwijl 80 procent van de klanten van de tabaksindustrie in deze landen woont.

In een land als Oost-Timor, waar volgens Taylor 61 procent van de mannen rookt, is er overal reclame en hebben gezondheidswaarschuwingen op de verpakkingen weinig zin omdat de helft van de bevolking niet kan lezen. Leraren roken er voor de klas. Leerlingen steken er ook gerust een op. Een van de geïnterviewden in de documentaire vergelijkt roken met ontbijt: iets om de dag mee te beginnen.

Be Marlboro

Philip Morris heeft wereldwijd de campagne Be Marlboro gelanceerd, waarbij de slogan 'Don't be a maybe' vooral benadrukt dat het goed is om een risico te nemen. Eerder verscheen hierover een artikel op deze site. Hoewel Philip Morris zegt dat de modellen allemaal volwassenen waren, zijn ze gekleed in tienerkleren en zie je hun gezicht niet, zodat het makkelijker wordt voor jongeren om zich met hen te identificeren. De campagne is wel degelijk gericht op jongeren, zo legt een antitabaksdeskundige uit.

Argentinië

Nog een voorbeeld: in Argentinië maakt de tabaksindustrie gebruik van een maas in de wet. In dat land mag de industrie alleen adverteren op de plekken waar tabak verkocht mag worden. Maar omdat ook biljartcafés en discotheken onder die plekken vallen, hangt het daar vol met reclame van Philip Morris en Pall Mall, terwijl jongeren dansend de nacht in gaan.

Pall Mall is een merk van British American Tobacco, de tweede grootste tabaksfabrikant ter wereld. Als Taylor de directeur Corporate Affairs Kingsley Weaton mag bevragen over de advertenties, zegt die niet te weten hoe het met de lokale advertentieregels zit. Daarna propageert hij dat de toekomst ligt in de 'harm reduction', in producten die minder schadelijk zijn dan de gewone sigaretten. BAT heeft het merk Vype gelanceerd en investeert jaarlijks 160 miljoen pond in haar 'harm reduction'-faciliteit in South Hampton. Maar in Derde Wereldlanden is de e-sigaret nog niet te verkrijgen.

Groeimarkt e-sigaret

De markt voor de e-sigaret maakt in Europa en de VS een enorme groei door. Inmiddels wordt die geschat op 2 miljard euro. De e-sigaret is minder schadelijk dan de gewone sigaret waardoor er potentieel honderdduizenden tabaksdoden kunnen worden voorkomen. Maar er worden nog wel allerlei onderzoeken gedaan naar of het echt klopt wat er over de e-sigaret wordt beweerd.

Met de e-sigaret wordt een vloeistof met daarin nicotine verdampt. Mensen kunnen de e-sigaret overal gebruiken, dus ook in cafés omdat het vooralsnog buiten het rookverbod valt. Zo bestaat de mogelijkheid dat iets dat op roken lijkt en soms niet van roken te onderscheiden is (omdat een e-sigaret eruit kan zien als een gewone sigaret), weer terugkeert in het straatbeeld en 'hip' en 'normaal' wordt gevonden. Inclusief een kans om volop reclame te maken voor deze nieuwe vorm van nicotinegebruik. Op televisie zijn spotjes te bewonderen en in tijdschriften en op billboards zijn gelikte advertenties te zien. Ook worden sportevenementen gesponsord door de grote e-sigaretmerken. Een ontwikkeling die sterk doet denken aan de marketingstrategieën rond de gewone sigaret in de jaren '50 en '60.

Bankrekening spekken

Het is een markt waarin het voor iedereen makkelijk is geworden een graantje mee te pikken, zo bleek deze week ook uit een artikel in Vrij Nederland. Door de wetenschappelijke verdeeldheid en onduidelijkheid zijn er schimmige situaties ontstaan. Met artsen die zelf als ondernemer de e-sigaret gaan verkopen en het apparaat aan iedereen kunnen aanbevelen, terwijl er zoveel nog onderzocht moet worden.

In deze BBC-documentaire spreekt Taylor met Dr. John Ashcroft die naast zijn kliniek een Dr. Smokeless winkel heeft waar hij de e-sigaret verkoopt. Zijn patiënten vertelt hij dat de e-sigaret veilig is. Ondertussen spekt hij zijn bankrekening.

Professor John Britton van het UK Center for Tobacco Control vat de situatie rond de e-sigaret zo samen: "Er is een gebrek aan regelgeving. De kracht daarvan is dat er daardoor veel innovatie kan plaatsvinden. Het probleem is dat ik niet weet wat ik mensen moet adviseren, omdat ik niet weet wat er precies in zit."

Bekijk deel 2 van de documentaire hier. En voor deel 1 van de documentaire klik hier.