OPINIE
Roken is een ernstige verslaving: 3,5 miljoen Nederlanders lijden eraan. Eén miljoen rokers probeert elk jaar te stoppen. De verslaving is therapieresistent. Van de rokers die op eigen houtje stoppen, slaagt maar 10 procent binnen een jaar. Met ondersteuning is dat ongeveer het dubbele. De cursus van Hugo Hairwassers, die beweert 81 procent van zijn cursisten in vier uur van het roken af te helpen, is dan ook onzin. De kritiekloze houding van de media tegenover Hairwassers is kwalijk, want maar liefst 90 procent van de rookverslaafden wil stoppen vanwege zorgen om de gezondheid. Natuurlijk zijn die zorgen terecht: gemiddeld leven rokers zo’n zeven jaar korter. Deze mensen verdienen beslist een betere voorlichting dan ze nu voorgeschoteld krijgen.

Door Frits van Dam

De therapieresistentie van een rookverslaving biedt veel ruimte voor charlatans en kwakzalvers die een quick fix beloven. Acupunctuur, hypnose, lasertherapie, Allen Carr – ze zijn allemaal in de mode geweest, maar brachten uiteindelijk niet wat ze beloofden. Nu is er een nieuwe ster aan het firmament: Hugo Hairwassers met zijn cursus ‘Ik stop ermee’.

Media-aandacht

Over de inhoud van de cursus zegt Hairwassers tegen Omroep Gelderland: “Het is niet een cursus waarom je zou moeten stoppen, maar we leggen uit hoe een sigaret werkt en het roken werkt. We beantwoorden vragen zoals: waarom is een sigaret na het eten lekker? We gebruiken heel veel informatie van de tabaksindustrie tegen de tabaksindustrie. Daarnaast hebben wij zeven instructies waaraan iedereen zich moet houden, dat concept zorgt ervoor dat het grootste deel nooit meer rookt.” 
Hairwassers spreekt tijdens zijn cursus een zaal met rokers vier uur toe en gepiept is het: maar liefst 81 procent van de cursisten is na een jaar nog steeds gestopt. Tenminste, dat zegt Hugo Hairwassers zelf. Erger is dat journalisten van serieuze media als Trouw, de Volkskrant en Nieuwsuur, maar ook talloze andere media, hem de afgelopen maanden datzelfde hebben nagezegd. Trouw en de Volkskrant wijdden een hele pagina aan zijn methode, tamelijk kritiekloos. Nieuwsuur ruimde niet minder dan 30 minuten van de zendtijd voor hem in.

Geen enkel bewijs

Hairwassers heeft echter geen enkel bewijs voor dat slagingspercentage van 81 procent van zijn clientèle, behalve dan een vaag rapportje over een slecht uitgevoerd onderzoekje van twee Groningse studenten, inmiddels zes jaar geleden. Het zou met recht een wonder zijn! Er zijn talloze onderzoeken gedaan, serieus uitgevoerd, onder meer in de vorm van enkele Cochrane-reviews, waaruit is gebleken dat een slagingspercentage van 20 procent maar met moeite wordt gehaald. Journalistieke fact checkers zouden hun licht eens moeten laten schijnen over de getallen die Hairwassers gebruikt. Hoewel de uitkomst eigenlijk al bij voorbaat vaststaat: ‘onwaar’.

Kritiekloze journalistiek

Journalisten – zeker als ze schrijven over interventies voor ernstige aandoeningen zoals rookverslaving – hebben de plicht om hun onderwerp van alle kanten te belichten, kritische vragen te stellen en hoor/wederhoor toe te passen. Hairwassers ontsprong die journalistieke dans. Het leek wel of alle journalisten hun kritische zin verloren hadden. Wat is hier aan de hand? De journalisten van de Volkskrant en Trouw beschrijven hun eigen worsteling met de sigaret en hoe ze hoopten dat de cursus van Hairwassers ze soelaas zou bieden om van hun verslaving af te komen. Niet bepaald een gezonde journalistieke invalshoek om objectief een stukje te tikken. Ook bij Nieuwsuur geen kritische vragen over hoe Hairwassers aan die fancy percentages is gekomen.

Valse hoop

Journalisten die over hun eigen rookverslaving een reportage maken, vallen klaarblijkelijk uit hun rol als onafhankelijk journalist. Ze kijken naar Hairwassers op zoals een gelovige naar zijn verlosser. Aan je verlosser stel je nu eenmaal geen kritische vragen. Vele duizenden rokers zijn door de jubelartikelen en reportages op het verkeerde been gezet en kregen valse hoop. Ze kregen ingefluisterd dat stoppen met roken een fluitje van een cent is. En dat zo’n cursus niet langer dan vier uur hoeft te duren.

Kwakzalver

Hairwassers voldoet aan de omschrijving van een kwakzalver: hij propageert een rookstopmethode die niet getoetst is en die hij met valse claims onder het publiek verspreidt. Toetsen ervan zal hem een zorg zijn. “Ik moet mensen van het roken afhelpen, ik heb niks met onderzoek,” vindt hij. Hairwassers zelf vaart wel bij de kritiekloosheid van de media: hij heeft jaarlijks ongeveer 20.000 cursisten die hem elk 100 euro betalen. Cursusomzet: twee miljoen euro per jaar. De gratis publiciteit van de afgelopen weken heeft hem ongetwijfeld duizenden extra klanten opgeleverd.

In Trouw van 23 januari 2018 verscheen een aangepaste versie van dit artikel.